ზიარების საიდუმლოსთან დაკავშირებით - დეკანოზი თამაზ ლომიძე

ცოტა ხნის წინ ერთმა მეგობარმა მომწერა:

„ზიარებასთან დაკავშირებით მჭირდება დახმარება. მეტი ინფორმაცია მჭირდება ამ საიდუმლოსთან დაკავშირებით, რომ მეტად გულანთებული ვიყო და კარგად მქონდეს გააზრებული. ცალსახად გვასწავლის წმ. წერილი, რომ ზიარება არის აუცილებელი, რომ ეს უმთავრესია ცხონების გზაზე.. ვიცი ისიც, რომ ქრისტიანებად სწორედ ისინი იწოდებოდნენ პირველ საუკუნეებში, ვინც მაზიარებელი იყო და წესით ახლაც ასე უნდა იყოს, მაგრამ მხოლოდ ეს ხომ არაა... რაღაც მაკლია იმისათვის, რომ მყარად მესმოდეს და მაგიზმის განცდა არ მქონდეს. იქნებ ზიარების საიდუმლოზე დაწეროთ რაიმე, ან იქადაგოთ, ან მირჩიეთ რა წავიკითხო, სადაც კარგად იქნება ახსნილი ეს საკითხი.“

მინდა ვუპასუხო მასაც და ბევრ სხვა მორწმუნესაც, ვისაც იგივე კითხვა აწუხებს: 

ძირითადი შეცდომა არის ის, რომ მორწმუნენი მთავარ და ერთადერთ აქცენტს აკეთებენ  ზიარებაზე ვიწრო გაგებით ანუ იმ მომენტზე, როცა მღვდელი მათ ბარძიმიდან აწვდის  პურს და ღვინოს - ქრისტეს სისხლსა და ხორცს. „ზიარების საიდუმლო“ ერთ-ერთია ეკლესიის 7 საიდუმლოთაგან. მაგრამ, ზიარების საიდუმლო არ აღესრულება მხოლოდ  ზიარების მომენტში. ზიარების საიდუმლო არის მთლიანად წირვა, ევქარისტია ანუ  ლიტურგია. წირვა (ევქარისტია) კი შედგება: მორწმუნეთა დროულად შეკრებით ტაძარში, შესაწირი ძღვენის მომზადებით, ლოცვით და მოხსენიებით, სახარებისა და სამოციქულოს მობრძანებით, მოსმენით და განმარტებით, ძღვენის (პურის და ღვინის) შეწირვით, სულიწმინდის მოწვევით და ბოლოს, პურის და ღვინის  განაწილებით მორწმუნეთა შორის, ანუ ზიარებით, რაც არის ნიშანი ჩვენი ერთობისა უფალთან და ერთმანეთთან. 

ძალიან ძნელია მორწმუნე რწმენით განეწყოს მხოლოდ ზიარების მომენტის მიმართ, თუ სამრევლო სრულყოფილად ვერ ახორციელებს წირვის ყველა სხვა ელემენტს, თუ ხმაური და უყურადღებობაა ტაძარში და საკურთხეველში, თუ მორწმუნეები რწმენით და გულისყურით არ უსმენენ წირვის დანარჩენ ნაწილებს, უპირველესად, თუ მორწმუნეებს არ ესმით, რატომ იკრიბებიან ეკლესიად (ეკლესიის სახით) და არა ეკლესიაში, როგორც შენობაში.

ზიარების საიდუმლო არის მთლიანად წირვის (ევქარისტიის) საიდუმლო.   

ამასთან დაკავშირებით გითარგმნეთ და გთავაზობთ ნაწყვეტს პროტოპრესვიტერ ალექსანდრე შმემანის წიგნიდან „ევქარისტია - ღვთის სასუფევლის საიდუმლო“, სადაც  განხილულია წირვის ერთ-ერთი მთავარი ნაწილი - მორწმუნეთა შეკრება ეკლესიად. 

ევქარისტია (ბერძ. εὐχαριστέω, სამადლობელი) -  ნიშნავს წირვას, ლიტურგიას. ასევე ნიშნავს ზიარების საიდუმლოს. 




„შეკრების საიდუმლო“ - პროტოპრესვიტერი ალექსანდრე შმემანი

„შეკრებასა მას თქუენსა ეკლესიად ...“ (1 კორინთ. 11, 18)

„შეკრებასა მას თქუენსა ეკლესიად ...“, წერს მოციქული პავლე კორინთელებს. პავლესთვის, ისევე როგორც მთელი ადრეული ქრისტიანებისთვის, ეს სიტყვები გულისხმობს არა სალოცავ სახლს, არამედ მათი შეხვედრის სახეს და განზრახვას. ცნობილია, რომ სიტყვა „ეკლესია“ (Εκκλησία) ნიშნავს შეხვედრას ან შეკრებას და ამ გაგებით ძველი ქრისტიანებისთვის „ეკლესიად შეკრება“ ნიშნავდა შეკრებილიყვნენ ეკლესიის (Εκκλησία) განცხადების და განხორციელების განზრახვით.

ეს შეკრება ევქარისტიულია (წირვისთვის, მთარგმ.) და მისი მიზანი და რეალიზება დევს განზრახვაში, რომ არსებობს კრებული, რომელშიც „საუფლო სერობა“ იდღესასწაულება და რომელშიც ევქარისტიული „პურის განტეხა“ ხორციელდება. იმავე წერილში პავლე ადანაშაულებს კორინთელებს, რომ შეკრების დროს „საუფლო სერობის“ მაგივრად სხვა სერობას მართავენ და ევქარისტიული პურის განტეხვის ნაცვლად სულ სხვა მიზნებისთვის იკრიბებიან (1 კორინთ. 11, 20). ეჭვგარეშეა და აშკარაა, რომ დასაწყისიდანვე სახეზეა შეკრების, ევქარისტიისა (წირვის, მთარგმ.) და ეკლესიის სამობა, რომელსაც როგორც მთელი ადრეული საეკლესიო ტრადიცია, ასევე პავლე მოციქულიც ერთხმად გვიდასტურებს. ამიტომაც, ლიტურგიული ღვთისმეტყველების მთავარი ამოცანაა ამ ერთობის აზრისა და არსის წარმოჩენა.

ეს ამოცანა განსაკუთრებით სასწრაფოა დღეს, რადგან სამი ელემენტის ერთიანობის გაგება, რაც ძველი ეკლესიისთვის თავისთავად ბუნებრივი იყო, ჩვენი დროის ქრისტიანულ აზროვნებაში აღარ არის ბუნებრივი. „სასკოლო ღვთისმეტყველება“ (Schultheologie), რომელიც პატრისტიკულ ტრადიციასთან კავშირის გაწყვეტის შემდეგ დამკვიდრდა, ყველაზე მეტად იგნორირებას უკეთებს ამ კავშირს შეკრებას, ევქარისტიას და ეკლესიას შორის. ხდება ევქარისტიის დამკვიდრება და გაგება როგორც ერთ-ერთი საიდუმლოსი და არა როგორც „შეკრების საიდუმლოსი“, როგორც ამას ჯერ კიდევ მე-5 საუკუნეში დიონისე არეოპაგელი განმარტავდა. გადაუჭარბებლად შეიძლება ითქვას, რომ ამ „სქოლასტიკურმა“ დოგმატიკამ ევქარისტიის ეკლესიოლოგიური მნიშვნელობა უბრალოდ ვერ დაინახა და ამით ეკლესიის სწავლებაც ეკლესიოლოგიის ევქარისტიული განზომილების შესახებ დაივიწყა.

მოგვიანებით შევეცდებით ღვთისმეტყველების და ევქარისტიის განცალკევებისა და მისი ტრაგიკული შედეგების შესახებ უფრო ამომწურავად ვისაუბროთ. ამჯერად კი აშკარაა, რომ წარმოდგენა ევქარისტიაზე (წირვაზე), როგორც „შეკრების საიდუმლო“-ზე მორწმუნეთა ცხოვრებიდან თანდათანობით გაქრა. ლიტურგიკული სახელმძღვანელოები გვასწავლიან, რომ ევქარისტია მიეკუთვნება „საზოგადო ღვთისმსახურებას“ და მიუთითებენ, რომ ლიტურგია ჩვეულებრივ „მორწმუნეთა კრებულის“ თანდასწრებით იდღესასწაულება. მაგრამ, ეს „მორწმუნეთა შეხვედრა“, ანუ კრებული, აღარ განიხილება, როგორც ევქარისტიის პირველადი სახე. ლიტურგია ვეღარ ხედავს და გრძნობს ევქარისტიაში ეკლესიის უძველეს ფორმას. ლიტურგიკული ღვთისმოშიშება სრულიად ინდივიდუალისტური გახდა. ამის უთვალსაჩინოესი მაგალითია ზიარების მიღების თანამედროვე პრაქტიკა, რომელიც სრულად ექვემდებარება ცალკეული მორწმუნეების „რელიგიურ მოთხოვნილებებს“. არავის, სასულიეროთაგან და საეროთაგან, აღარ ესმის ეს ევქარისტიული ლოცვის სულით: „ჩვენ, ერთი პურიდან და ერთი სასმისიდან მიმღებელნი შეგვაერთე ურთიერთას ძალითა სულითა შენისა წმიდისათა“.

ასე და ამგვარად, ღვთისმოშიშებაშიც და „ეკლესიურობაშიც“ მივიღეთ ევქარისტიის (წირვის) მნიშვნელობის მზარდი და აშკარა „დაკნინება“, სახეზეა ეკლესიის ცხოვრებაში ევქარისტიის თავდაპირველი და მთავარი აზრის უტრირება. შესაბამისად, საჭიროა, რომ ლიტურგიკული ღვთისმეტყველების მიერ ევქარისტიის ყველა განმარტება ამ დაკნინების გადალახვით დაიწყოს. საჭიროა, რომ ლიტურგიკული ღვთისმეტყველება დაუბრუნდეს ევქარისტიის თავდაპირველ გაგებას, როგორც „შეკრების საიდუმლოს“ და, შესაბამისად, „ეკლესიის საიდუმლოს“.

... ლიტურგია (წირვა) არის „შეკრების საიდუმლო“. ქრისტე მოვიდა „იმისთვისაც, რომ ერთად შეეკრიბა ღმერთის გაფანტული შვილები“ (იოანე 11, 52) და დასაბამიდანვე ევქარისტია (წირვა) იყო ქრისტეში და ქრისტეს მიერ შეკრებილი ახალი, საღვთო ერის ერთიანობის ნიშანი და განხორციელება. ჩვენ ღრმად უნდა გავიაზროთ, რომ ეკლესიაში პირადი ლოცვებისთვის კი არ მივდივართ, არამედ რათა „ეკლესიად შევიკრიბოთ“. უნდა გვესმოდეს, რომ ეკლესიის ხილული შენობა სხვას არაფერს ნიშნავს თუ არა სახეს ხელთუქმნელი ტაძრისა. ამიტომაც, „ეკლესიად შეკრება“ სინამდვილეში არის პირველი ლიტურგიკული აქტი და მთელი წირვის საფუძველი. თუ ეს გაუგებარი დარჩა, გაუგებარი დარჩება ყველა დანარჩენიც. როცა მე ვამბობ: „ეკლესიაში მივდივარ“, ეს ნიშნავს, რომ მე მორწმუნეთა კრებულში მივდივარ, რათა მათთან ერთად შევადგინო ეკლესია, რათა ვიყო ის, რაც ჩემი ნათლობის დღეს გავხდი - ქრისტეს სხეულის ნაწილი, ამ სიტყვის სრული და ყოვლისმომცველი გაგებით.

Alexander Schmemann, „Eucharistie, Sakrament des Gottesreiches“ Johannes Verlag Einsiedein, Freiburg 2005