გადავწყვიტე, ეს საუბარი ოჯახისა და ქორწინების საკითხს მივუძღვნა. ვფიქრობ, რომ მსოფლიოსთვის, რომლის წესადაც დღეს ცალკეულ ადამიანებს, საზოგადოებრივ ჯგუფებსა და ხალხებს შორის გათიშულობა, დაპირისპირება, დაძაბული ურთიერთობა ქცეულა, ეს თემა მეტად მნიშვნელოვანია.
ქორწინება სასწაულია დედამიწაზე. სამყაროში, სადაც ყველა და ყველაფერი განცალკევებისკენ მიილტვის, ქორწინება არის ადგილი, სადაც ორი ადამიანი ურთიერთსიყვარულით უკავშირდება ერთმანეთს. ესაა ადგილი, სადაც განხეთქილება თავდება და იწყება ერთობლივი ცხოვრების ხორცშესხმა. ამაში მდგომარეობს ადამიანურ ურთიერთობათა ყველაზე დიდი სასწაული: უცბად ორნი ერთ პიროვნებად იქცევიან, ორი პირი ურთიერთსიყვარულით და ერთმანეთის ბოლომდე მიღებით რაღაცით უფრო მეტი აღმოჩნდება, ვიდრე უბრალო წყვილი, ორი ადამიანი ერთ მთლიანობად იქცევა.
ამაზე ყოველ ადამიანს ჰმართებს დაფიქრება. ცალკე ცხოვრება მტანჯველია, მძიმეა, მაგრამ ამავე დროს, რაღაცით ადვილია და ჩვეულებრივი. ადამიანთა ინტერესები, გემოვნება განსხვავებულია, და ამიტომ ძალზე ადვილია, საკუთარ თავს უთხრა: მინდა იმით ვიცხოვრო, რაც მაინტერესებს. ზოგი მოგებისთვის ცხოვრობს, ზოგი - კულტურისთვის, ზოგი იდეალს ეძებს, მე კი თვითკმაყოფილი ერთეული ვარ, საკუთარი თავიც მყოფნის... და აი აქედან იწყება საზოგადოების, კაცობრიობის დაქსაქსვა. საბოლოო ჯამში, არაფერი რჩება იმ საოცარი, სასწაულებრივი ერთობისაგან, რაც შეიძლებოდა, რომ ადამიანთა შორის ყოფილიყო. ქორწინება კი, როგორც უკვე ვთქვი, არის ერთობის აღდგენის სასწაული იქ, სადაც მისი აღდგენა ადამიანური ძალით შეუძლებელია.
მაგრამ ამისათვის საჭიროა გავიაზროთ, თუ რა არის სიყვარული და როგორ შეგვიძლია დავუკავშირდეთ ერთმანეთს სიყვარულით. რადგან არსებობს სხვადასხვაგვარი სიყვარული, ამ სიტყვას ჩვენ ვხმარობთ ძალზე განსხვავებულ გარემოებებში. ვამბობთ, რომ გვიყვარს ღმერთი, გვიყვარს მშობლები, გვიყვარს ცოლი, ქმარი, ბავშვები; მაგრამ ასევე ვამბობთ, რომ გვიყვარს მეტად უმნიშვნელო საგნებიც. ვამბობთ, რომ მიყვარს ნაყინი, მიყვარს სეირნობა, მიყვარს ფეხბურთი, მიყვარს თეატრი, - ამით ამ წმინდა, გასაოცარ სიტყვას ვამცირებთ, ვამდაბლებთ თვით სიტყვის ღირსებას და ამ არეულ-დარეულობის მსხვერპლი თავადვე ვხდებით.
სიყვარული საოცარი გრძნობაა, მაგრამ იგი არ არის მარტო გრძნობა, არამედ ესაა ადამიანის მთელი არსების მდგომარეობა. სიყვარული იმ მომენტში იწყება, როდესაც ჩემს წინ დავინახავ ადამიანს და ჩავწვდები მის სიღრმეს, როდესაც უეცრად დავინახავ მთელ მის არსს. რა თქმა უნდა, როდესაც ვამბობ: „ვხედავ“, ეს ნიშნავს არა იმას, რომ „ვწვდები გონებით“ ან „ვხედავ თვალებით“, არამედ - „ვწვდები მთელი ჩემი არსებით“. იგი შეიძლება შევადაროთ, მაგალითად, მუსიკის, ბუნების, ხელოვნების ნაწარმოების მშვენიერებით გამოწვეულ განცდას, როდესაც ვდგავარ მის წინაშე გაოცებული, დადუმებული და აღვიქვამ მხოლოდ იმას, რაც ჩემს წინაშეა და არანაირი სიტყვით არ ძალმიძს ამის გამოთქმა, არა თუ ამოძახილით: „ღმერთო ჩემო!, რა მშვენიერია!..“ ადამიანის სიყვარულის საიდუმლო იმ მომენტში იწყება, როდესაც ვუმზერთ მას მისი ფლობის სურვილის გარეშე, მასზე ძალაუფლების ქონის სურვილის გარეშე, მისი ნიჭიერების ან მისი პიროვნების რაიმე გზით გამოყენების სურვილის გარეშე, - მხოლოდ ვუმზერთ და ვოცდებით იმ მშვენიერებით, რომელიც ჩვენს წინაშე იშლება.
II
როდესაც მე აღმოვჩნდები ადამიანის პირისპირ, რომელსაც ვუყურებ სიყვარულის თვალით, არა გულგრილობის ანდა სიძულვილის, არამედ სწორედ სიყვარულის თვალით, მე ამ ადამიანის თანაზიარი ვხდები - ჩვენში იწყება რაღაც საერთო, ზიარი ცხოვრება. ადამიანის აღქმა ხდება სიღრმეებში, რომელიც სიტყვების, ემოციების მიღმა იმყოფება. მორწმუნე ასე იტყოდა: როცა მე ვჭვრეტ ადამიანს ამ ნათელში, სპეტაკი სიყვარულის ნათელში, მაშინ მე ვხედავ მასში ღვთის სახებას, ხატს. გახსოვდეთ, ყოველი ჩვენგანი ხატია, უფლის სახებაა, მაგრამ ჩვენ არ შეგვწევს უნარი, გვახსოვდეს ეს და არ ვიცით, როგორ უნდა მოვეპყრათ ერთმანეთს. ნეტამც შეგვწევდეს იმის ხსოვნის უნარი, რომ ჩვენს წინაშე ხატია, სიწმინდეა!.. ეს სრულიადაც არ ნიშნავს იმას, რომ ასეთი ხატი ყველა მიმართებაში მშვენიერია. ყველამ ვიცით, თუ რა ემართება ზოგჯერ დიდი ოსტატის ნახატს, ხატს ან ხელოვნების ნიმუშს, სილამაზის ნებისმიერ ფორმას: მოუფრთხილებლობამ, გარემოებებმა, ბოროტებამ შესაძლოა იგი დაამახინჯოს. მაგრამ როდესაც ჩვენს წინაშეა დიდი ოსტატის ნაწარმოები, რომელიც ნაწილობრივ დამახინჯდა, შეიბღალა, მასში შეიძლება დავინახოთ ან გაფუჭებული, ან კვლავ შერჩენილი სილამაზე. თუ ჩვენ ვუმზერთ ამ სურათს, ხელოვნების ნებისმიერ ნიმუშს განცვიფრებული სიყვარულის თვალებით, ვხედავთ სიმშვენიერეს, ხოლო დანარჩენის გამო შეგვიძლია ვიდარდოთ, ვიტიროთ. ზოგჯერ შეიძლება ისიც გადავწყვიტოთ, რომ მთელი ცხოვრება შევწიროთ მას, რომ ყველა დაზიანებული ადგილი ამ ნახატში, ხელოვნების ამ ნიმუშში აღვადგინოთ. ეს სიყვარულის საქმეა: შეხედო ადამიანს და ამავდროულად მასში დაინახო მისი განუშორებელი სილამაზეც და შეწუხდე იმის გამოც, თუ რა უქნა მას ცხოვრებამ, და დაატეხა თავს. სიყვარული - ეს არის სწორედ უკიდურესი, განსაზღვრული ტანჯვაც, ტკივილი იმის გამო, რომ ადამიანი არასრულფასოვანია, და ამავე დროს, სიხარულიც იმის გამო, რომ ის ასე განსაცვიფრებლად და შეუდარებლად მშვენიერია. აი თუ ასე შევხედავთ ადამიანს თუნდაც ერთხელ, შეიძლება იგი შევიყვაროთ ყველაფრის მიუხედავად, წინააღმდეგ იმისა, თუ რა ხვდება თვალში სხვა ადამიანებს.
როგორც ხშირად ხდება, შეყვარებულს ეუბნებიან: „ნეტა რა ნახე, რამ მოგხიბლა მასში?“ და იგი სრულიად გაუაზრებლად პასუხობს: „ნუთუ ვერ ხედავ, რა მშვენიერია იგი?..“ და აღმოჩნდება: დიახ, ასეა, ეს ადამიანი მშვენიერია, რადგან შეყვარებული მასში ხედავს მხოლოდ სილამაზეს, ხოლო ვისაც იგი არ უყვარს ან გულგრილია მის მიმართ, ან სძულს იგი, მასში მხოლოდ ნაკლოვან მხარეებს ხედავს. ძალზე მნიშვნელოვანია, რომ ეს არ დაგვავიწყდეს. უაღრესად მნიშვნელოვანია გვახსოვდეს ის, რომ სიყვარული ბოლომდე რეალისტურია, რომ იგი მთლიანად მოიცავს ადამიანს და რომ იგი ხედავს მას, იგი თვალხილულია, მაგრამ იმის ნაცვლად, რომ განსაჯოს, იმის ნაცვლად, რომ ადამიანი გაემიჯნოს მას, იგი ტირის მისი სიმახინჯის გამო და მზადაა სიცოცხლეც კი გაწიროს იმისათვის, რომ ყველაფერი ავადმყოფური, უზნეური გამოსწორდეს და განიკურნოს. ეს არის ის, რასაც ჰქვია ადამიანისადმი უბიწო დამოკიდებულება, ეს არის სიყვარულის ნამდვილი დასაწყისი, პირველი სერიოზული ზმანებანი.
მე უკვე ვთქვი სიყვარულზე, მის ყოვლისმჭვრეტელობაზე, როდესაც ადამიანი, უმზერს რა სხვას, მის გარეგნულ ნაკვთებს მიღმა, მისი ხმის ბგერების მიუხედავად, ყველაფრის მიუხედავად, ხედავს რაღაც სიღრმეს, რომელიც მისთვის ხატია, მშვენიერებაა. ეს მშვენიერება ნაწილობრივ დამახინჯებულია ცხოვრებით, წარსულით, გარემოებებით, მაგრამ იგი ამავე დროს ერთადერთიცაა, სწორედ ესაა მნიშვნელოვანი ამ ადამიანში; თუმცა, რა თქმა უნდა, დამახინჯებაც მხედველობაშია მისაღები.
მაგრამ, თუ ვისაუბრებთ ჭვრეტაზე, შესაძლებელი კია ვისაუბროთ იმაზეც, რომ შევქმნათ რაღაც ცოცხალი ადამიანური ურთიერთობები? ჭვრეტა უფლისა, ჭვრეტა ხატისა, ჭვრეტა ბუნების სიმშვენიერისა, ჩაკვირვება ნახატისა, ღრმად განცდა მუსიკისა - ეს ყველაფერი გასაგებია; მაგრამ როგორ შეიძლება ასეთმა ჭვრეტამ მიგვიყვანოს რაიმე ნამდვილ, ჭეშმარიტ ადამიანურ ურთიერთობებამდე? ვფიქრობ, პასუხი იმაშია, რომ ეს ჭვრეტა ერთსაც და მეორესაც გზას უხსნის იმ მდგომარეობისაკენ, როცა მათ შეუძლიათ მთელი სიღრმით შეერწყან ერთმანეთს, შეუძლიათ ყოველგვარი სიტყვების გარეშე ესმოდეთ ერთმანეთისა და გრძნობდნენ ერთიმეორეს. ჩვენ ეს ყველაფერი ვიცით საკუთარი გამოცდილებით, მაგრამ ადვილად ვივიწყებთ. რომელი ჩვენგანი არ მჯდარა მისთვის ძვირფასი ადამიანის - დედის, ცოლის, ქმრის, მეგობრის გვერდით საღამოხანს, როცა ეშვებოდა სიბნელე, როცა ირგვლივ ხმა წყდებოდა. დასაწყისში მიდის საუბარი, შემდეგ იგი წყდება, მაგრამ რჩება რაღაც სიჩუმე; ჩვენ ყურს ვუგდებთ ხმებს: ბუხარში შეშის ტკაცუნს, საათის წიკწიკს, გარეგან შორეულ ხმებს; შემდეგ ეს ხმები წყდება, და დგება უღრმესი სიჩუმე, სულის მდუმარება. და ამ სულის მდუმარებაში გრძნობ, რომ გახდი ასე ახლობელი შენი მეგობრისთვის, იმ ადამიანისთვის, ვინც შენს გვერდითაა. ეს, რასაკვირველია, არ არის შერწყმა იმ გაგებით, რომ ერთი ადამიანი მეორედ იქცევა, მაგრამ ორივენი ერთდებიან ურთიერთგანცდის იმ სირღმეზე, სადაც სიტყვები აღარ არის საჭირო: ისინი ერთად არიან და, თუ სიყვარული საკმაოდ ღრმაა, ისინი ერთ მთლიანობად იქცევიან.
ეს შეეხება ქორწინებას ყველანაირ მიმართებაში, არა მარტო გრძნობების, არა მარტო ფიქრთა ერთობას, არამედ ხორციელ ერთობასაც. ოღონდ საჭიროა გვახსოვდეს, საჭიროა მტკიცედ ვიცოდეთ, რომ ორი ერთმანეთზე შეყვარებული ადამიანის ხორციელი ერთობა არის მათი ურთიერთობის არა დასაწყისი, არამედ სისავსე და ზღვარი, რომ მხოლოდ მაშინ, როდესაც ორი ადამიანი შეერთდა გულით, გონებით, სულით, მათი ერთობა შეიძლება გადაიზარდოს, გადავიდეს ხორციელ მთლიანობაში, რომელიც ამ დროს არის უკვე არა ხარბი ფლობა ერთიმეორისა, არა პასიური დანებება ერთიმეორისადმი, არამედ წმინდა საიდუმლო, ნამდვილი საიდუმლო, ე.ი. ისეთი მოქმედება, რომელიც უშუალოდ გამომდინარეობს ღვთისაგან და მივყავართ მისკენ. ეკლესიის ერთ-ერთმა მამამ ძველ დროში თქვა, რომ სამყაროს არ შეუძლია არსებობა საიდუმლოებების გარეშე, ე.ი. იმის გარეშე, რომ რაღაც მდგომარეობები, რაღაც ურთიერთობები იყოს ზემიწიერი, ზეციური, სასწაულებრივი; და, - განაგრძობს იგი, - ქორწინება, როგორც ერთობა დანაწევრებულ სამყაროში, არის ისეთი საიდუმლო, სასწაული, რომელიც აღემატება ყოველგვარ ბუნებრივ ურთიერთობას, ყოველგვარ ბუნებრივ მდგომარეობას. და ხორციელი ქორწინებაც ასევე, ეკლესიის ერთ-ერთი მამის სწავლებით, გვევლინება საიდუმლოდ, რომელიც ჰგავს ევქარისტიას, მორწმუნეთა ზიარებას, რა აზრით? იმ აზრით, რომ ევქარისტიის დროს ღვთის ძალით, სიყვარულის და რწმენის ერთმანეთთან შემაერთებელი სასწაულით, მორწმუნე და ქრისტე ერთნი ხდებიან. ქორწინების დროსაც (რა თქმა უნდა, სხვა დონეზე და სხვაგვარად), ერთმანეთის რწმენისა და სიყვარულის წყალობით, ორი ადამიანი გადალახავს ყოველგვარ გათიშულობას და იქცევა ერთიან არსებად, ერთ პიროვნებად ორი პირის სახით. ეს ერთდროულად არის სულიერ-სამშვინველ-ხორციელი ქორწინების სისავსეც და უბიწოების სისავსეც, როდესაც ორი ადამიანი ერთმანეთს ეპყრობა, როგორც სიწმინდეს და ყველა თავის ურთიერთობას, ხორციელის ჩათვლით, აქცევს წმინდა საიდუმლოდ, ისეთ რამედ, რაც მიწიერს აღემატება და მარადისობაში გადადის.
III
წმინდა წერილში ქორწინება წარმოგვიდგება უდიდესი სიხარულის, უკიდურესი სისავსის გამოხატულებად. ეს არის არა დამშვიდების, არამედ სიხარულისა და სიყვარულის ზეიმის სისავსე. მისი ყველაზე სრულყოფილი სახე მოცემულია ე.წ. კრავის (სახე აღებულია იოანე ღვთისმეტყველის გამოცხადებათა წიგნიდან (გამოცხ. 19, 7), სადაც იგი აღნიშნავს მორწმუნეთა საბოლოო შეერთებას ქრისტესთან ცათა სასუფეველში) ქორწინებაში, ე.ი. შეერთებაში, სიხარულში შეხვედრისა უფალთან, რომელიც განკაცდა, რომელმაც მთელი თავისი სიცოცხლე, მთელი თავისი ყოფა შესწირა ქვეყანას, - ქმნილებასთან: როდესაც უკვე ყველაფერი დამთავრებულია, როდესაც აღარ არსებობს დაპირისპირებულობა, რომელსაც ღმერთი და ადამიანი საერთო ცხოვრებით არიან შეერთებულნი. და ეს არ შემოიფარგლება ადამიანით, არამედ აჭარბებს მას და მოიცავს ყოველივე არსებულს. ასე რომ მოციქულ პავლეს შეეძლო ეთქვა: „ღმერთი ყველაფერი იყოს ყოველში“ (1 კორ. 15, 28).
მეორე მხრივ, ჩვენ გვაქვს სახე, რომელსაც იყენებს მოციქული და რომელიც ახასიათებს ეკლესიას, როგორც კრავის საცოლეს (გამოცხ. 21, 9). ვინ არის საცოლე? საცოლე, არსებითად არის ქალწული, რომელმაც საკუთარ თავში იპოვა ისეთი სიღრმე და სიმტკიცე, რომ შეძლო შეეყვარებინა ერთადერთი, განუმეორებელი სიყვარულით ერთი ადამიანი და მზადაა, დატოვოს ყოველივე და იყოს მასთან; გაყვეს, სადაც არ უნდა წავიდეს იგი. ხოლო სიტყვა კრავი მოგვაგონებს ძველი აღთქმის პასექის კრავს, რომელიც პირველად დაიკლა იმ ღამეს, როდესაც ებრაელები გარბოდნენ ეგვიპტიდან: უბიწო, უდანაშაულო კრავი, ადამიანური ცოდვის მსხვერპლი. მოგვიანებით ეს სახე გადატანილი იქნა ქრისტე მაცხოვარზე, როგორც უბიწო წამებულზე, რომელიც ეწამა იმის გამო, რომ ადამიანები განუდგნენ ღმერთს და შეწყვიტეს სრული მნიშვნელობით ადამიანობა.
ამგვარად, სახე, რომელიც მოცემული გვაქვს კრავის საცოლეში - ტრაგიკული სიყვარულის სახეა; სიყვარულისა, რომელმაც გაიარა თავისი გზა ჩვენს ტრაგიკულ საწუთროში ამ ტრაგიზმის სრული შეგნებით, რომელმაც მიიღო ეს ტრაგიზმი არა როგორც არასასურველი, უარსაყოფი ტანჯვა, არამედ, როგორც მოწოდება, როგორც მონაწილეობა თავად ქვეყნიერების ბედშიც და ღვთის საიდუმლოებებშიც.
ეს ორივე სახე მეტყველებს სიყვარულზე: სრულყოფილ, ბოლომდე თავგანწირულ, მოხარულ სიყვარულზე. სახარების (სახარება და სხვა ახალი აღთქმის დაწერილობანი შემონახულია სხვადასხვა მოცულობისა და სისრულის ხელნაწერების სახით. ასეთი ხელნაწერების ზოგიერთი ფრაგმენტის შინაარსი არ შევიდა ეკლესიის მიერ საბოლოოდ აღიარებული წმინდა წერილის სრულ, ე.წ. კანონიკურ ტექსტში) ერთ-ერთ ძველ ხელნაწერში არის ადგილი, სადაც ქრისტეს ეკითხებიან: „როდის მოვა ღვთის სასუფეველი?“ და ქრისტე პასუხობს: „ღვთის სასუფეველი უკვე მოსულია იქ, სადაც ორნი - უკვე ორნი კი არა, ერთნი არიან...“
მაშინ შეიძლება დავსვათ კითხვა: თუ ღვთის სასუფეველი მართლაც მოსულია ქორწინებაში, მაშინ როგორია ამ სასუფევლის დამოკიდებულება ადამიანისადმი, რომელმაც აირჩია მარტოხელა ცხოვრება? ეკლესიაში არსებობს ორი ერთმანეთის საპირისპირო ინსტიტუტი: ეს არის ქორწინება და ბერ-მონაზვნობა. ამასთან, ყოველი ადამიანისთვის, რომელიც ეკუთვნის ეკლესიას, მისი წევრია, მისი ცხოვრებით ცხოვრობს, სავსებით გასაგებია, რომ წინააღმდეგობები მის ყოფაში, მის არსში არ შეიძლება არსებობდეს. მართლაც, თუ ავწონ-დავწონით საკითხს ქორწინებისა და ბერ-მონაზვნობის შესახებ მათი არსის მიხედვით, ნათელი ხდება, რომ ქორწინება და ბერ-მონაზვნობა ერთი და იმავე ეკლესიის თითქოს ორი სხვადასხვა სახეა - ქორწინებაში თვალში გვხვდება ერთობა: ორნი უკავშირებენ ერთმანეთს თავიანთ ბედს ისე, რომ ერთად განვლონ მთელი თავიანთი მიწიერი გზა, ბერ-მონაზვნობაში კი ადამიანი შორდება იმ პირად ადამიანურ სიახლოვეს, რაც ქორწინების სიხარულსა და სრულყოფილებას შეადგენს, თითქოსდა ტკბება წინასწარ იმ დროით, როდესაც ღმერთი გაიმარჯვებს, როდესაც გაიმარჯვებს ყველაფერი, რაც საუკეთესოა ადამიანში. დიახ, ბერი ამაზე უარს ამბობს, მაგრამ იგი არ ამბობს უარს სიყვარულზე: პირველ რიგში, უფლისადმი სიყვარულზე, მეორე რიგში კი, ადამიანისადმი სიყვარულზე. ბერად ყოფნა შეუძლია მხოლოდ იმ ადამიანს, რომელმაც საკმაოდ ღრმად შეიმეცნა და აღიქვა სამყაროს ტრაგიზმი, რომლისთვისაც ქვეყნიური ტანჯვა იმდენად მნიშვნელოვანია, რომ მზადაა სრულიად დაივიწყოს საკუთარი თავი იმისთვის, რომ ახსოვდეს ტანჯული, ღვთისაგან მოწყვეტილი, წარმავალი საწუთრო და იმისთვის, რომ ახსოვდეს თავად უფალი, რომელიც ჯვარს ეცვა ქვეყნისადმი სიყვარულის გამო. და ამიტომ ბერად შედგომა სრულიადაც არ ნიშნავს საწუთროსგან გაქცევას. მაგონდება ვალაამის მონასტრის მორჩილი, რომლის შესახებაც მომითხრო ჩემმა სულიერმა მოძღვარმა. მან ორმოცდაათი წელი გაატარა მონასტერში, მაგრამ მაინც არ დათანხმდა ბერად შედგომაზე. მან გაიარა სრული მოსაგრეობა, მაგრამ თავს მაინც ბერობისთვის მოუმზადებლად თვლიდა. ჩემმა სულიერმა მოძღვარმა, რომელიც მაშინ ჯერ კიდევ ერისკაცი იყო და თავის გზას ეძებდა, მორჩილს ჰკითხა: „განა რა არის ბერ-მონაზვნობა, რა ისეთი ვინმეა ბერი, რომლად გახდომაც შენ არ შეგეძლოს, მიუხედავად იმისა, რომ მონასტრულ ცხოვრებას ეწევი?“ მან უპასუხა: „ბერი არის ადამიანი, რომელიც მთელი გულით წუხს და ტირის ქვეყნის უბედურებაზე, და აქამდე მე ჯერ არ მივსულვარო“.
როგორც ხედავთ, ბერ-მონაზვნობაშიც და ქორწინებაშიც ყველაფრის საფუძველი სიყვარულია, ამასთან, პირადი, ცოცხალი, კონკრეტული სიყვარული საწუთროსი, რომელშიც ჩვენ ვცხოვრობთ, მისი ტრაგიზმის შეგნებაში, და ამასთან ერთად (და ეს აისახება უფრო ცხადად, უფრო თვალნათლივ ქორწინებაში) - იმის სიხარულში, რომ ამ ტრაგიკულ სამყაროში არის სიყვარული, არის ერთობა, არის მეგობრობა, არის ისეთი ადამიანური ურთიერთობები, რომლებიც მას ხდის არა ჯოჯოხეთად, არამედ - შესაძლო სამოთხედ.
და აქ როგორც ბერ-მონაზვნობაში, ასევე ქორწინებაში დიდი როლი ენიჭება იმედს, რომელიც უნდა გავიგოთ არა როგორც უბრალოდ ოცნება, არამედ როგორც მოზეიმე რწმენის, დაჯერების აქტი. წმინდა წერილი გვეუბნება, რომ იმედი - ეს უკვე მომავლის მოლოდინია, როგორც რწმენა - უკვე დარწმუნება უხილავში. იმედი არ არის ოცნება მასზე, რომ შესაძლოა მომავალში იყოს უკეთესობა. დღევანდელი გამოცდილებიდან გამომდინარე (მიუხედავად მისი უსიხარულობისა და ზოგჯერ საშინელებისაც), ვხედავთ რა, რომ საშინელებებით სავსე აწმყოში მოჩანს ნათელი, იწვის სიყვარული; რომ სინათლე ბნელში ნამდვილად ანათებს და სიბნელე ვერანაირი ძალით ვერ სძლევს მას. იმედის წყალობით ვივსებით რწმენით, რომ ბოლოს და ბოლოს გაიმარჯვებს ნათელი. ეს - ჩვენი იმედია, და ეს - ჩვენი რწმენაა, და მათზე შესაძლოა აღმოცენდეს სიყვარულის გამარჯვება როგორც ბერ-მონაზვნობაში, ისე ქორწინებაში.
IV
დღეს მორწმუნენი, ისევე როგორც ურწმუნონი, შეშფოთებულნი არიან ქორწინების არამყარობით და უბედურებით, რაც მოაქვს ამ არამყარობას როგორც მეუღლეთათვის, ასევე ბავშვებისთვის. ბევრია შეწუხებული ოჯახების ნგრევით და ოჯახური ცხოვრების უსიხარულობით, რაც დღეს საყოველთაოდ არის გამეფებული. ეს ხდება ნაწილობრივ იმის გამო, რომ ოდესღაც არსებული ქორწინების იდეალი ახლა ადამიანებისთვის გაუგებარი აღმოჩნდა. მრავალი ქორწინებას განიხილავს უბრალოდ, როგორც კერძო ხელშეკრულებას. ისინი თავს გრძნობენ ცალკეულ ადამიანებად, საზოგადოების გარეშე, და ამიტომ თვლიან, რომ უფლება აქვთ ისე მოიქცნენ, როგორც სურთ.
ბევრნი განიხილავენ ქორწინებას წმინდა საზოგადოებრივ-სახელმწიფოებრივი თვალსაზრისით. ასეთ შემთხვევაში ოჯახი სხვა არაფერია, თუ არა ნაწილაკი, ძალზე პატარა ნაწილაკი საერთო სახელმწიფო აპარატისა, რომელიც მას დიდ სიმძიმეს აკისრებს და ეს სიმძიმე ზოგჯერ აუტანელი ხდება. თუ ჩავუღრმავდებით ამის მიზეზებს, ანუ იმას, თუ როგორ ქორწინდებიან დღეს ადამიანები, ვფიქრობ, შეიძლება ადამიანთა დაყოფა რამდენიმე კატეგორიად.
ზოგიერთები ქორწინდებიან, უფრო ზუსტად, იწყებენ სქესობრივ ცხოვრებას იმიტომ, რომ მოსწონთ ერთმანეთი, იმიტომ რომ მათ შორის არსებობს ფიზიკური ან ფსიქოლოგიური მიზიდულობა. ქორწინებაში ისინი არ ეძებენ რაიმე მიზნის განხორციელებას, არ უნდათ რამის მიღწევა; მათ ჰგონიათ, რომ თუკი შეუძლიათ დააკმაყოფილონ ერთმანეთი ხორციელად ან ფსიქოლოგიურად, უკვე ყველაფერი მიღწეულია. ამისთვის ისინი არ ეძებენ არც ღვთის კურთხევას, არც იმას, რომ ჩაერთონ ადამიანთა საზოგადოებაში და შეიტანონ მასში რაღაც ახალი.
სხვანი ეძებენ ქორწინებას, რადგან მათ შორის არის სულიერი და ხორციელი თანხმობა, მაგრამ ამავე დროს არის რაღაც საერთო იდეალიც. მათ სურთ იდგნენ არა პირისპირ, არამედ მხარდამხარ, არ სურთ გაატარონ ცხოვრება მხოლოდ ურთიერთჭვრეტასა და ურთიერთდაკმაყოფილებაში, სურთ ერთად იცხოვრონ და შექმნან ცხოვრება. იმის მიხედვით, თუ როგორია მათი მრწამსი, ერთნი - ურწმუნონი - ააშენებენ საზოგადოებას ღმერთის გარეშე, მაგრამ მასში ეძებენ მათთვის ხელმისაწვდომ მთელ სიღრმეს ადამიანთან მიმართებაში; სხვანი - მორწმუნენი - დაიწყებენ რაღაც სხვა განზომილებების ძიებას. ზოგიერთებს სწამთ რაღაც გაურკვეველი ღვთაების, რაღაც ზეციური ძალის და, ერთი მხრივ, დაიწყებენ ამ ძალის კურთხევის, ამ ღვთაების სახელით ნათქვამი კეთილი სიტყვის ძიებას, ხოლო მეორე მხრივ, დაფიქრდებიან: როგორ შეიძლებოდა ისეთი ქორწინების განხორციელება, რომელიც იქნებოდა ადამიანზე უფრო დიდი, იმდენად დიდი, რომ გამხდარიყო ყოვლად საკაცობრიო.
ისინი, ვისაც განსაზღვრული ღმერთი სწამთ (მე ახლა ვისაუბრებ ქრისტიანის თვალთახედვით), დაიწყებენ ქორწინების განხორციელების ძიებას ისეთი ნიმუშების მიხედვით, რომლებიც მოცემული გვაქვს ქრისტიანულ ეკლესიაში: ქორწინება, როგორც ერთობა, ქორწინება, როგორც მარადიული ცხოვრების სახება. ქორწინების, როგორც ერთობის შესახებ, მე უკვე აღვნიშნე. გარდა ამისა, ქორწინებაში არის მარადიული განზომილება, რომელიც, შესაძლოა, ყველაზე უკეთ გამოხატა ფრანგმა მწერალმა გაბრიელ მარსელმა. იგი წერს: „უთხრა ადამიანს: „მე შენ მიყვარხარ“ - იგივეა, რაც უთხრა მას: „შენ მარად იცოცხლებ, არასოდეს არ მოკვდები“.
ასეთ მიმართებაში ქორწინება ქრისტიანისთვის არ არის რაღაც სტატიკური, ხოლო ღვთისმსახურება, ჯვრისწერის წესი - საზოგადოებრივი ფორმა. ქორწინება - ეს დინამიური მოვლენაა, მთელი მისი ძალა - მოძრაობაშია, მიზანდასახულობასა და მის ზოგადსაკაცობრიო მნიშვნელობაშია. ხოლო ქრისტიანულ საზოგადოებაში მისი შესრულების წესი - არა „რეგისტრაციის“ რელიგიური ფორმაა, არამედ ღრმა, ყურადსაღები მეთოდი, რომლითაც ეკლესიას სურს აგვიხსნას, თუ რა არის სიყვარული და როგორი ღრმაა ადამიანური ურთიერთობები. ამ აზრით ყოველგვარი ქრისტიანული ღვთისმსახურება, ერთი მხრივ, გვევლინება, როგორც ლირიკული, პირადი გამოხატულება ადამიანური გრძნობებისა, მაგრამ, მეორე მხრივ, მას აქვს სიმბოლური მნიშვნელობაც.
რა არის სიმბოლო? ეს არის არა სახე, არა ქარაგმა, არა სურათი, არა ილუსტრაცია. განსხვავება სიმბოლოსა და განსაზღვრას შორის აი რაშია: განსაზღვრა ცდილობს, როგორმე შემოსაზღვროს ის, რაზეც იგი ლაპარაკობს. იგი ცდილობს, ყველაფერი დაიჭიროს და გამოხატოს, რამდენადაც ეს შესაძლებელია. სიმბოლო, პირიქით, ყოველთვის თავისი თავის გარეთ მიუთითებს. ყველაზე ადვილი იქნებოდა სიმბოლოს ასეთი ახსნა: თუ ადამიანს ვუჩვენებთ ტბაში ცის ანარეკლს, მისი პირველი მოძრაობა იქნება არა ის, რომ ჩააკვირდეს ტბას, არამედ ის, რომ მისგან პირი იბრუნოს და ზევით აიხედოს. ეს არის სიმბოლოს პრინციპი: უჩვენებენ რაიმე მიწიერს იმისათვის, რომ მიუთითონ რაიმე ზიციურზე; უჩვენებენ რაიმეს, რაც შეიძლება დავიჭიროთ გრძნობებით, იმისთვის, რომ მივუთითოთ მასზე, რისი შეცნობაც შესაძლებელია ადამიანის ყველაზე დიდ სიღრმეებში და ყველაზე ღრმა აღქმით. მსახურება, წესი, რომელსაც ვასრულებთ ეკლესიაში, ამ მიმართებით ღრმად ასახავს სიყვარულის და ურთიერთმეგობრობის ადამიანურ, ღრმა ურთიერთობებს; და ამაზე, ვფიქრობ, უნდა დაფიქრდნენ მორწმუნენიც და ურწმუნონიც. მორწმუნენი - იმიტომ, რომ ჩვენ ყველას, მიღებული გამოცდილების საფუძველზე, იმის ხელახლა გააზრება გვჭირდება, რაც, როგორც გვგონია, უკვე დიდი ხანია, ვიცით. და თუ ამ წესში არის რაიმე ძვირფასი (იგი არ შემორჩებოდა ადამიანთა საზოგადოებას, მასში რომ სიღრმე და მნიშვნელობა არ ყოფილიყო), შესაძლოა, მორწმუნეებმა ურწმუნოებსაც ამცნონ რაღაც არა მარტო ღმერთზე, არამედ ადამიანზეც, იმ ურთიერთობებზე, რომლებიც წარმოადგენენ ადამიანური ცხოვრების გულს: სიყვარულზე, ქორწინებაზე, ოჯახზე.
V
როგორც უკვე ვთქვი, ამ საუბრების ერთ-ერთი მიზანია არა მარტო ის, რომ ნათელვყოთ მორწმუნეთათვის წესების სიღრმე და მნიშვნელობა, არამედ ისიც, რომ გასაგები გავხადოთ ეს წესები ურწმუნოთათვისაც. და არა უბრალოდ იმისთვის, რომ მორწმუნე უფრო მისაღები და უფრო გასაგები გახდეს არარელიგიური ადამიანებისთვის, არამედ იმიტომ, რომ საეკლესიო წესები, რომელთაც ათასწლოვან გამოცდილებასა და რწმენაში აქვთ გადგმული ფესვები, ხშირად ხატოვნად, მოხდენილად, სიმბოლოებივით თვალწინ წარმოგვიდგენენ სიყვარულის, სიხარულის, მწუხარების ადამიანური გამოცდილების ისეთ სიღრმეებს, რომლებიც შეიძლება სასარგებლო იყოს არა მარტო მორწმუნეთათვის, არამედ ურწმუნოსაც უმხელენ მისი საკუთარი სულის და მისი საკუთარი ცხოვრების რაღაც სიღრმეებს.
ჩვენ ყველანი ვფიქრობთ, თითქოს ვიცით, რა არის სიყვარული და შეგვიძლია სიყვარული. სინამდვილეში ძალიან ხშირად შეგვიძლია მხოლოდ ადამიანური ურთიერთობებით პირის ჩატკბარუნება. ვფიქრობთ, რომ გვიყვარს ადამიანი, რადგან მის მიმართ ალერსის გრძნობას განვიცდით, რადგან მასთან თავს კარგად ვგრძნობთ; მაგრამ სიყვარული - რაღაც უფრო მეტია, ბევრად უფრო მომთხოვნი და, ზოგჯერ, ტრაგიკულიც.
სიყვარულს სამი მხარე აქვს. ჯერ ერთი, შეყვარებული ადამიანი გასცემს, სურს გასცეს. მაგრამ იმისათვის, რომ გასცეს, იმისათვის, რომ გასცეს სრულყოფილად, გასცეს ისე, რომ მიმღებს ტკივილი არ მიაყენოს, საჭიროა იცოდეს გაცემა. ხშირად ხდება, რომ გავცემთ არა სიყვარულით, ნამდვილი, თავგანწირული, უხვი სიყვარულით, არამედ იმიტომ, რომ როდესაც გავცემთ, ჩვენში იზრდება საკუთარი მნიშვნელობის, საკუთარი სიდიადის შეგრძნება. გვგონია, რომ გაცემა - არის საკუთარი თავის განმტკიცების, საკუთარი თავისთვის და სხვა ადამიანებისთვის საკუთარი მნიშვნელობის ჩვენების ერთ-ერთი ხერხი. მაგრამ ამ პირობებით ადამიანისგან მიღება - ძალზე მტკივნეულია. სიყვარულს მხოლოდ მაშინ ძალუძს გაცემა, როდესაც საკუთარ თავს ივიწყებს; ადამიანი გასცემს, როგორც ერთ-ერთმა გერმანელმა მწერალმა თქვა, ისევე, როგორც ჩიტი გალობისას. არა იმიტომ, რომ საჭიროა, იძულებითია მისგან გაცემა, არამედ იმიტომ, რომ გაცემა - მისი სულის გალობაა, სიხარულია, რომელშიც შესაძლოა თავი დაივიწყო სხვა ადამიანის სიხარულისთვის. ისეთი სიყვარული, რომელსაც გაცემის უნარი აქვს, გაცილებით უფრო იშვიათია, ვიდრე ჩვენ წარმოგვიდგენია.
მეორე მხრივ, სიყვარულში საჭიროა მიღების ცოდნა; მაგრამ ზოგჯერ მიღება გაცემაზე ბევრად უფრო ძნელია. ჩვენ ყველამ ვიცით, თუ რა მტანჯველია მივიღოთ რაიმე, განვიცადოთ წყალობა ადამიანისგან, რომელიც არ გვიყვარს, ან პატივს არ ვცემთ; ეს არის დამამცირებელი, შეურაცხმყოფელი. ჩვენ ამას ვხედავთ ბავშვებში: როდესაც ვინმე, ვინც მათ არ უყვართ, ვისი სიყვარულისაც არ სჯერათ, აძლევს მათ საჩუქარს, მათ სურთ გათელონ საჩუქარი იმიტომ, რომ იგი შეურაცხყოფს მათი სულის სიღრმეს. იმისთვის, რომ შეგვეძლოს გაცემა და შეგვეძლოს მიღება, საჭიროა გამცემის სიყვარული იყოს თავდავიწყებული, ხოლო მიმღებს უყვარდეს გამცემი და უსათუოდ დარწმუნებული იყოს მის სიყვარულში. დასავლელმა მოსაგრემ ვენსან დე პოლმა, აგზავნიდა რა ერთ-ერთ თავის მონაზონს ღარიბთა დასახმარებლად, მას უთხრა: „გახსოვდეს - დაგჭირდება მთელი სიყვარული, რისი უნარიც კი შესწევს შენს გულს იმისათვის, რომ ადამიანებმა შეძლონ მოგიტევონ შენი წყალობანი...“ ჩვენ რომ ეს უფრო ხშირად გვახსოვდეს, ნაკლებად გაგვიკვირდებოდა, როცა გარშემომყოფნი უსიხარულოდ, ზოგჯერ შეკუმშული გულით მოგვმართავენ დახმარებისთვის და ღებულობენ ჩვენგან მას.
მაგრამ იქაც კი, სადაც გაცემა და მიღება - ზეიმია, სიხარულია, არის სიყვარულის კიდევ ერთი მხარე, რომელსაც ვივიწყებთ. ეს არის თვითშეწირვა არა იმ აზრით, რასაც ჩვეულებრივ მასზე ვფიქრობთ; მაგალითად, რომ ადამიანი, რომელსაც უყვარს სხვა ადამიანი, მზად არის მისთვის იმუშაოს, მოიკლოს რაიმე იმისთვის, რომ მან მიიღოს რაიმე საჭირო, რომ მშობლებს შეუძლიათ მოიკლონ საჭირო რამ იმისთვის, რომ ბავშვები იყვნენ მაძღრები და ჩაცმულები და ზოგჯერ საჩუქრის მიღების სიხარულიც იგემონ. არა; ის თვითშეწირვა, რომელზეც მე ვსაუბრობ, უფრო მკაცრია: იგი შეეხება რაღაც უფრო მეტად შინაგანს. იგი იმაში მდგომარეობს, რომ ადამიანი მზად არის სხვისი სიყვარულისათვის გადგეს განზე. ეს ძალზე მნიშვნელოვანია. ხანდახან ხომ ასეც ხდება ქმარსა და ცოლს შორის: მათ უყვართ ერთმანეთი ძლიერ, მტკიცედ, ალერსიანად, სიხარულით, მაგრამ ერთ-ერთი მათგანი ეჭვიანობს - ცოლი ქმარზე ან ქმარი ცოლზე - არა ვინმესთან მიმართებაში, ვისაც ძალუძს აქვე, ახლავე დააყენოს მათი სიყვარული კითხვის ნიშნის ქვეშ, არამედ წარსულის გამო. მაგალითად, შორდებიან ბავშვობის მეგობრები; სადღაც მოგონებების სიღრმეში ინთქმება წარსულის განცდები. მას, ვისაც ასე გიჟურად, უგუნურად უყვარს, სურს, რომ ცხოვრება დაიწყოს მხოლოდ მათი შეხვედრის მომენტიდან. ხოლო ყოველივე ის, რაც წინ უსწრებს ამას, ცხოვრების, სულის, ურთიერთობების მთელი სიმდიდრე - მას სახიფათოდ ეჩვენება; ეს არის რაღაც, რაც ცხოვრობს საყვარელი ადამიანის სულში მისგან დაუკითხავად. ეს არის ერთ-ერთი ყველაზე სახიფათო რამ. იმიტომ, რომ ადამიანს არ შეუძლია დაიწყოს ცხოვრება რომელიმე დღიდან, თუნდაც საყვარელ, ძვირფას ადამიანთან შეხვედრის ყველაზე ნათელი დღიდან. მან უნდა იცხოვროს თავისი სიცოცხლის დასაწყისიდან. შეყვარებულმა უნდა მიიღოს წარსულის საიდუმლო, როგორც საიდუმლო და მოუფრთხილდეს მას, დაიცვას იგი, უნდა დაუშვას, რომ წარსულში იყო საყვარელი ადამიანის ასეთი ურთიერთობები მშობლებთან, მეგობრებთან - იყო ცხოვრების ისეთი მოვლენები, რომლებთანაც იგი სხვაგვარად ვერ იქნება თანაზიარი, თუ არა მოსაფრთხილებელი, ალერსიანი, მოკრძალებული სიყვარულით. და აქ იწყება არე, რომელსაც შეიძლება ვუწოდოთ რწმენის არე არა მხოლოდ ღმერთისა, არამედ ერთი ადამიანის მეორისადმი ურთიერთრწმენისა.
ადამიანს შეუყვარდება სხვა ადამიანი, რადგან უეცრად, თავისთვის მოულოდნელად, მასში დაინახავს რაღაც ისეთს, რაც ადრე არასოდეს უნახავს. ხდება ხოლმე: ახალგაზრდა ადამიანები, ქალიშვილები ეკუთვნიან რაღაც საერთო წრეს, ცხოვრობენ ერთანეთის გვერდით, მუშაბენ ერთად, მონაწილეობენ საზოგადოებრივ ცხოვრებაში და უეცრად ის, ვისაც აქამდე ვერავინ ამჩნევდა, ექცევა ამ წრიდან ვინმეს ინტერესების ცენტრში: რაღაც მომენტში ერთმა ადამიანმა დაინახა მეორე არა მხოლოდ თვალებით, არამედ გულსა და გონებაში რაღაცნაირი წვდომით. და ეს ადამიანი, რომელიც უბრალოდ ერთ-ერთი იყო მრავალთა შორის, მისთვის უეცრად ერთადერთი ხდება. მაშინ ადამიანი წარმოდგება ახალი მშვენებით, ახალი სიღრმით, ახალი მნიშვნელობით. ასეთი ზმანება შესაძლოა გაგრძელდეს წლობით, შესაძლოა გაგრძელდეს მთელი ცხოვრება. მაგრამ ზოგჯერ, რაღაც დროის გავლის შემდეგ, ეს ზმანება მკრთალდება (როგორც ხდება ხოლმე, რომ მზე ფანჯრიდან გადავა და უეცრად ამ ფანჯრის ნათება მკრთალდება). ამ მომენტში საქმეში ერევა რწმენა. რწმენა აი, რა გზით: რწმენა, როგორც დაჯერება, რომ ის, რაც ოდესღაც იყო თვალნათელი, ხოლო ახლა გახდა უჩინარი - სარწმუნოა, უეჭველია. ასეთი რწმენით ვცხოვრობთ მეტ-ნაკლებად ყველანი. არის ხოლმე განსაკუთრებული, ღრმა, ამაღლევებელი შეხვედრის მომენტები; შემდგომ ვუბრუნდებით ჩვეულებრივ ცხოვრებას; მაგრამ კვლავ აღმოვჩნდებით რა პირისპირ ადამიანთან, რომელიც ამ განცდასთან არის დაკავშირებული, ვიცით, რომ ჩვენს მიერ დანახული - არ არის მთლიანი ადამიანი, რომ მასში არის ისეთი სიღრმე, რომლის დანახვა ახლა მეტად აღარ შეგვიძლია. და ამ ადამიანთან ახლებურ ურთიერთობაში შევდივართ. ეს ძალზე აშკარად არის გამოვლენილი შეუღლების წესის რიგ ლოცვებში.
VI
ქორწინებაზე, ცოლ-ქმრულ ურთიერთობებზე საუბრის დროს მე ვახსენე, რომ გარდა სიყვარულისა, ე.ი. ერთი ადამიანის მეორისადმი ალერსიანი, მგზნებარე და ჩუმი ლტოლვისა, ამ ურთიერთობებს ახასიათებს აგრეთვე რწმენაც. დაწინდვის მსახურების დასაწყისში ჩვენ ვლოცულობთ იმისთვის, რომ უფალმა, ვინც ჯვრისწერას აპირებს, გამოუგზავნოს არა მარტო ურთიერთსიყვარული - სრულყოფილი, მშვიდი, არა მარტო მისი მეოხება, არამედ თანამოაზრეობა და მტკიცე რწმენაც და, რასაკვირველია, პირველი აზრი, რაც მორწმუნეს თავში გაუელვებს, არის შემდეგი: „მოგვეცი, უფალო, მტკიცე რწმენა შენდამი, და მაშინ ყველაფერი კარგად იქნება...“
ეს სიმართლეა. მაგრამ არის მასში მეორე მხარეც. შეუძლებელია, ურთიერთობები იყოს ჭეშმარიტი, ნამდვილი, თუკი ცოლს და ქმარს, საცოლეს და საქმროს შორის არ არის ურთიერთრწმენა, ე.ი. ერთი მხრივ, ნამდვილი ნდობა, ხოლო მეორე მხრივ, ერთგულება. ეს მეტად მნიშვნელოვანია, და იგი ვლინდება ძალზე ნათლად შემდგომ მსახურებაში, როდესაც იკითხება ლოცვა, რომელშიც იხსენიება უძღები შვილი. იგი წავიდა მამის სახლიდან, იცხოვრა უძღები, ულამაზო ცხოვრებით, შეინანა გარემოებათა ზეწოლის გამო და დაბრუნდა სახლში. და რა მოხდა? - მამა მას ხვდება, მისკენ გარბის, გულში იკრავს, კოცნის და როდესაც შვილი ეუბნება მამას: „შევცოდე ზეცის წინააღმდეგ და შენს წინაშე, ღირსი აღარა ვარ, რომ შენს ძედ ვიწოდებოდე...“ - მამა მას არ ათქმევინებს უკანასკნელ სიტყვებს, რომლებიც გზაში ჰქონდა მომზადებული მონანულ შვილს. მას უნდოდა ეთქვა: „მიმიღე თუნდაც შენს ერთ-ერთ მსახურად...“ - მამა მას ამას არ ათქმევინებს, რადგან შესაძლოა იგი უღირსი შვილი იყოს, მაგრამ შეუძლებელია იგი უფრო ნაკლები იყოს, ვიდრე შვილი. ხოლო შემდგომ მამა არაფერს ეკითხება; მისთვის საკმარისია ის, რომ შვილი სახლში დაბრუნდა. იგი არ ეკითხება მას, ნანობს თუ არა, ნაღვლობს თუ არა, რცხვენია თუ არა თავისი წარსულის, არ ეკითხება, მზად არის თუ არა, შეიცვალოს; მისთვის საკმარისია, რომ შვილი დაბრუნდა იმისთვის, რომ სწამდეს მისი ბოლომდე.
და აი, ჩვენ შევთხოვთ უფალს ასეთ რწმენას, ასეთ ნდობას; შევთხოვთ, რომ იგი გაჰყვეს ცოლ-ქმარს მთელი ცხოვრების მანძილზე. რომ, თუკი იქნება მათ შორის რაიმე: ჩხუბი, გაუგებრობა, ღალატი თუნდაც, და ერთი მათგანი დაბრუნდება და იტყვის: „მე შენთან მოვედი“, მან, რომელიც ერთგული დარჩა, იგი გულში ჩაიკრას და უთხრას: „როგორც იქნა! მე შენ ასე გელოდი...“ და თუ დამნაშავე იტყვის: „შეგიძლია მაპატიო?“ - რომ იგი მან მხოლოდ გულში ჩაიკრას, ეამბოროს და არც კი გაახსენოს წარსული. აქ საჭიროა რწმენა, ისეთი რწმენა, რომელიც შესაძლებელია წარმოიშვას მხოლოდ იმ სიყვარულიდან, როგორზეც მითქვამს სხვა საუბრებში: თვალხილული, ყოვლისმჭვრეტი, გულში ჩამწვდომი სიყვარულიდან, რომელსაც შესწევს უნარი, დაინახოს ადამიანის მშვენიერება იმ მომენტშიც კი, როცა ეს მშვენიერება დაიბინდა ან როცა რაიმე ამ მშვენიერებაში ჩაქრა. რადგან არ არსებობს მშვენიერება, რომელიც ადამიანში ბოლომდე დამახინჯებულია, მისდამი სიყვარულს, მისდამი რწმენას ძალუძს აღადგინოს ის, რისი აღდგენაც თითქოსდა არავის და არაფერს აღარ შეეძლო ვერც დასჯით, ვერ ჭკუის სწავლებით. და ამას მუდამ ვხედავთ სახარებაში. ვხედავთ, თუ როგორ ხვდება ქრისტე ცოდვილებს: იგი მათ არაფერს საყვედურობს, არ უსვამს შეკითხვებს მათი წარსული ან ახლანდელი ცხოვრების ირგვლივ, მას ისინი უყვარს, და პასუხად სიყვარულისა, რომელიც ეძლევა ძღვნად, რომელიც ეძლევა, როგორც საჩუქარი, ადამიანი აღინთება მადლიერებით და მადლიერების გამო ხდება ამ სიყვარულის ღირსი. ის შესაძლოა საყვარელი იყოს, მაგრამ არა იმიტომ, რომ ღირსეულია: მას შეუძლია ისწავლოს, თუ როგორ იყოს ღირსეული იმიტომ, რომ ის საყვარელია. არის ასეთი ანდაზა: „შეგვიყვარე შავებად, რადგან თეთრებად ყოველი შეგვიყვარებს“ (იხ. ნ.ვ. გოგოლი „მკვდარი სულები“, ტ.II, თ.2). ნამდვილ სიყვარულს ძალუძს ადამიანის შეყვარება „შავებად“, და ამ ურთიერთობის მაგალითს მოგცემთ დაწინდვის მსახურების ერთ-ერთი ყველაზე მოკლე დასაწყისი ლოცვის განხილვის დროს.
მე უკვე ვისაუბრე იმის შესახებ, რომ ადამიანი უყვართ არა რაღაცის გამო, არამედ პირიქით, ის შეიძლება გახდეს დიდი მნიშვნელობის, შესანიშნავი ადამიანი იმის გამო, რომ უყვართ. დაწინდვის წესის მეორე ლოცვაში საუბარია იმაზე, რომ ღმერთმა გამოირჩია ეკლესია, როგორც წმინდა ქალწული წარმართთა წრიდან. თუ დავუფიქრდებით ამას და წარმოვიდგენთ: ვინ არის ეს ეკლესია? ეკლესია - ვართ ჩვენ: მეც, შენც, ყველა ჩვენი მეგობარიც; როგორ შეიძლება ვთქვათ, რომ ღმერთმა ამოგვირჩჲა ჩვენ, როგორც წმინდა ქალწული? ჩვენ ყველა ცოდვილები ვართ, ყველას ნაკლი გვაქვს, ყველანი საკმაოდ უზნეონი ვართ, - როგორ შეეძლო ღმერთს შეეხედა ჩვენთვის და ამოვერჩიეთ, როგორც წმინდა ქალწული? საქმე იმაშია, რომ ღმერთი ჩვენ გვიყურებს, ხედავს შესაძლებლობას იმ მშვენიერებისა, რომელიც ჩვენშია, ხედავს ჩვენში მას, რაც შესაძლოა ჩვენ ვიყოთ და იმისათვის, რასაც ის ხედავს, იგი ჩვენ გვიღებს. იმის გამო, რომ ჩვენ ვუყვარვართ, იმის გამო, რომ შეგვემთხვა ის სასწაული, რომ ვიღაცამ დაინახა ჩვენში არა უშნო, არამედ მშვენიერი, არა ბოროტი, არმაედ კეთილი, არა მახინჯი, არამედ საოცარი - ჩვენ შეგვიძლია დავიწყოთ ზრდა, ზრდა განცვიფრებისაგან ამ სიყვარულის წინაშე, ზრდა განცვიფრებისაგან იმის წინაშე, რომ ამ სიყვარულით ჩვენ გვეჩვენა ჩვენივე საკუთარი მშვენება, რომლის შესახებაც ვერც კი წარმოგვედგინა. მე ვამბობ, ცხადია, არა იმ გარეგნულ, ზედაპირულ მშვნიერებაზე, რომლითაც ჩვენ ყველანი თავს ვიწონებთ: სახის ნაკვთებით, გონებით, გულისხმიერებით, ტალანტით - არა, სხვა მშვენებაზე.
და ჩვენ უნდა გვახსოვდეს, რომ ერთადერთი გზა ადამიანის განახლებისა, ერთადერთი გზა, მივცეთ ადამიანს საშუალება, ბოლომდე გადაგვიშალოს გული, არის ის, რომ გვიყვარდეს იგი; გვიყვარდეს იგი; გვიყვარდეს არა მხოლოდ მისი სათნოებების გამო, არამედ იმისდა მიუხედავად, რომ იგი არასრულყოფილია; გვიყვარდეს უბრალოდ იმიტომ, რომ ადამიანია და იმიტომ, რომ ადამიანი თავისთავად ასე დიადი და მშვენიერია. შეგვეძლოს ყოველთვის გვწამდეს ამისა. ჩვენ ყოველთვის არ შეგვიძლია ამის დანახვა. მხოლოდ სიყვარულის თვალებს შეუძლიათ მოგვცენ ამის დანახვის უნარი. ადამიანს შეიძლება ვუყუროთ გულგრილი მზერით - და მაშინ ჩვენ ვერაფერს ვერ ვხედავთ: ვამჩნევთ მხოლოდ გარეგნულ გამოვლინებებს, სახის ნაკვთებს, ვაფასებთ ადამიანს ისევე, როგორც ვაფასებთ ყველაფერ დანარჩენს: ძაღლს, ცხენს ან საგანს, რომლის ყიდვაც გვსურს. საჭიროა ვისწავლოთ ადამიანის დანახვა ისეთად, როგორიც ის არის მთელი მისი სიღრმით, მთელი მისი არსებით, და შესაბამის მიმართებაში ვიყოთ მასთან. ასეთ მიმართებაშია ჩვენთან ღმერთი. ღმერთს ვუყვარვართ არა იმიტომ, რომ კარგები ვართ, ღმერთი მოწყალეა ჩვენს მიმართ არა იმიტომ, რომ ვიმსახურებთ ამ წყალობას ან სიყვარულს: მას ჩვენ უბრალოდ ვუყვარვართ. თუკი ჩვენ შეგვწევს უნარი, ვიყოთ მადლიერნი იმის გამო, რომ ვინმეს - ღმერთს ან ადამიანს - შეუძლია შეგვიყვაროს ყოველგვარი საფუძვლის გარეშე, უბრალოდ იმიტომ, რომ მისი გული იხრება ჩვენსკენ, ჩვენ შეგვიძლია სხვა ადამიანებად გარდავიქმნათ. ქორწინებაში ეს მეტად მნიშვნელოვანია; მეტად მნიშვნელოვანია ეს ნდობა ადამიანისა და ეს უნარი ხსოვნისა, რომ მხოლოდ სიყვარულით შეიძლება იგი დადგეს, უფრო სწორად, შეიძლება მას დავეხმაროთ დადგეს ყოველივე იმად, რად ყოფნაც მას შეუძლია, როგორადაც ჩაიფიქრა იგი უფალმა; შეიძლება აღმოვაჩინოთ მისი მშვენიერება.
VII
ძველ დროში დაწინდვის წესი, ე.ი. ჯვრისწერის მსახურების მოსამზადებელი ნაწილის წესი სრულდებოდა კარიბჭეში, იქვე, სადაც სრულდებოდა კათაკმეველთა მსახურება ნათლობის წინ, რადგანაც ეს ჯერ კიდევ არ არის ერთიანობა, ეს არის მოსამზადებელი ნაბიჯი იმისკენ, რომ ორნი შეერთდნენ, იმისკენ, რომ შევიდნენ საეკლესიო ერთიანობაში. საქმრო და საცოლე მოდიოდნენ და დგებოდნენ კარიბჭეში ერთმანეთის გვერდით; მოჰქონდათ თვლიანი ან უთვლო ბეჭდები, რომლებიც შემდგომ მიეცემოდათ მათ; მღვდელს გამოჰქონდა სანთლები საქმროსთვის და საცოლისთვის; შემდეგ მათ უკმევდნენ, ე.ი. თაყვანს სცემდნენ ისევე, როგორც მსახურების დროს ხატს ან მღვდელს, რომელიც სახოვნად ქრისტეს ხატს წარმოადგენს, რადგანაც ეკლესია მათში უფლის ცოცხალ სახებას ხედავდა და ამ სახებას სცემდნენ თაყვანს და უკმევდნენ.
შემდგომ მღვდელი ამბობს: „კურთხეულ არს ღმერთი ჩვენი...“ როგორ არ ვადიდოთ ღმერთი იმისთვის, რომ სამყაროში, სადაც ყველაფერში სუფევს განხეთქილება, დაძაბულობა, ერთმანეთის უარყოფა, ხშირად მტრობა, გაუგებრობა, ორმა ადამიანმა ერთმანეთი შეიყვარა, ერთმანეთში დაინახა მარადიული მშვენიერება და გადაწყვიტა გადალახოს, დაძლიოს ყველაფერი, რასაც შეუძლია მათი დაშორება, გადაწყვიტა გახდეს ერთიანი, ერთი პიროვნება ორი პირისაგან?! როგორ არ შევწიროთ მადლობა უფალს იმისთვის, რომ მიწაზე ხდება ასეთი სასწაული, რომელიც იდუმალად გვაუწყებს განხეთქილების დასრულებას და ერთობის განხორციელებას?!
შემდგომ ეკლესია ლოცულობს: ლოცულობს მშვიდობისთვის, რომელიც მხოლოდ ზეციდან იგზავნება, ლოცულობს საქმროსა და საცოლის ცხონებისთვის; ლოცულობს მთელი მსოფლიოს მშვიდობისათვის, ტაძრისათვის, სადაც სრულდება ღვთისმსახურება და ყველასთვის, ვინც რწმენით, მოწიწებით, ღვთის შიშით, ე.ი. მთრთოლვარე გულით მოვიდა. ეკლესია ლოცულობს საქმროსა და საცოლისთვის - იმისთვის, რომ მათ მიეცეთ სრულყოფილი სიყვარული, მშვიდობიანი სიყვარული, და ღვთის შეწევნა, რადგანაც ცხოვრება მათ ტვირთს დაუმძიმებს, ცხოვრება მუდამ ეცდება, გაწყვიტოს ჯერ კიდევ სუსტი, მოუმწიფებელი ერთობა, რომელიც მათ შორის შეიქმნა; ეკლესია ლოცულობს იმისთვისაც, რომ ისინი დარჩნენ თანამოაზრენი, რომ ჰქონდეთ ერთი სურვილი, ერთი გული, ერთი მიმართულება, და რომ შეექმნათ მტკიცე რწმენა - რწმენა ერთმანეთისა, რწმენა ღვთისა, რწმენა შესაძლებელი გამარჯვებისა, ყველა სიძნელის დაძლევისა, რომელიც შესაძლოა წარმოიშვას მათ შორის ან მათ ირგვლივ. სიტყვა რწმენა ამავე დროს ერთგულებასაც ნიშნავს: რომ ისინი ერთმანეთის ერთგულნი დარჩნენ ჭეშმარიტ მეგობრობაში. თქვენ იცით, თუ რას ნიშნავს სიტყვა „მეგობრობა“. მეგობარი - ეს არის შენი „მეორე მე“, როგორც ამბობდნენ ძველ დროში, ეს არის ადამიანი, რომელსაც შეიძლება შეხედო და მასში დაინახო არეკლილი საკუთარი თავი, ოღონდ წმინდა, ნაკურთხი; თითქოსდა მასში დაგენახოს საკუთარი მშვენიერება, არეკლილი მოსიყვარულე თვალების, მოსიყვარულე გულის სარკეში. ეკლესია ლოცულობს იმისთვის, რომ ამის შედეგად მათ მიეცეთ უბიწო ცხოვრება, პატიოსანი ქორწინება. და კიდევ ჩვენ ვმადლობთ უფალს, რომელმაც ქვეყანაზე, სადაც ყველაფერი დაცალკევებულია, ეს ორი ადამიანი შეაერთა სიყვარულის ურღვევი კავშირით.
პირველ ლოცვაში, რომელსაც მღვდელი წარმოთქვამს, ვიხსენებთ ისააკს და რებეკას. რატომ ავირჩიეთ ისინი? იმიტომ, რომ, როგორც მოგვითხრობს ძველი აღთქმა (დაბ. 2,4), აბრაამმა გაგზავნა მსახურნი თავის კარგა ხნის წინ მიტოვებულ სამშობლოში, რათა მოეძებნა საცოლე ძისთვის. და ღმერთმა მას აღუთქვა, რომ ანიშნებდა, თუ ვინ უნდა ამოერჩია. ამიტომ იყო რებეკა ისააკის ღვთივრჩეული საცოლე. და ჩვენ ვლოცულობთ იმისთვის, რომ მოცემულ შემთხვევაში საქმროც და საცოლეც ერთმანეთისთვის ღვთივრჩეულები იყვნენ, რომ გარდა იმისა, რომ მათ მოსწონთ ერთმანეთი, რომ მათ ერთნაირი გემოვნება აქვთ, მათ მოსწონთ ერთმანეთის გარეგნობა, მათ აახლოვებს მდგომარეობა ქვეყანაში, საზოგადოებაში - იყოს რაღაც უფრო ღრმა მათი შეხვედრის საფუძველში. ღმერთი თითქოს ამბობს: „აჰა, საცოლე შენი, აჰა, საქმრო შენი. გაძლევ ამ ადამიანს სამუდამოდ, როგორც შენი სიყვარულის საგანს და ვაძლევ მას შენს თავს, როგორც მისი სიყვარულის საგანს...“
შემდგომ წმინდა წერილის საკითხავში ჯვრისწერის მსახურებაზე გვეუბნებიან, რომ საცოლე და საქმრო ისე უნდა უყურებდნენ ერთმანეთს, როგორც ქრისტე უყურებს ეკლესიას და როგორც ეკლესია უყურებს ქრისტეს - მთელი სიყვარულით, მთელი ცხოვრებით, მთელი მისწრაფებით. აი, რატომ იხსენიება აქ რებეკა და ისააკი: ყოველმა ჩვენთაგანმა, ირჩევს რა საქმროს ან საცოლეს, საკუთარ თავს უნდა დაუსვას კითხვა: „რატომ ვირჩევ მას? რაღაც გარეგნული, მიწიერი თვისებების გამო, თუ იმიტომ, რომ ჩვენს შორის მოხდა სასწაული?..“
შემდეგ მღვდელი აძლევს საქმროს და საცოლეს ბეჭდებს, და ისინი მათ უცვლიან ერთმანეთს სამჯერ, თითქოსდა სამჯერ ამბობს: „დიახ, მე ამას სერიოზულად ვაკეთებ, ეს არ არის სულის მყისიერი მოძრაობა, ეს მოფიქრებული მოქმედებაა...“ და მღვდელი წარმოთქვამს: „დაიწინდჳს მონა ღუთისა (მხევალი ღუთისა) და მხევალი ღუთისა (მონა ღუთისა) ესა და ეს სახელითა მამისათა, და ძისათა, და წმიდისა სულისათა“. ამით სრულდება მათი შეერთების პირველი ნაბიჯი. ახლა ისინი დგანან სანთლებითა და ბეჭდებით ხელში.
ძველ დროში ხშირად ადამიანებმა წერა არ იცოდნენ, შეეძლოთ მხოლოდ წერილის ან საბუთის ბეჭდით დამოწმება; მაშინ გადამწყვეტ როლს პირადი ბეჭედი ასრულებდა. მისი მეშვეობით დაბეჭდილი საბუთი უდავო იყო. სწორედ ეს ბეჭედი მოიხსენიება დაწინდვის მსახურებაში. როდესაც ადამიანი მისცემდა ბეჭედს მეორეს, ის იმას ნიშნავდა, რომ მას უსიტყვოდ ენდობოდა, რომ მას ანდობდა საკუთარ სიცოცხლეს, საკუთარ პატივს, საკუთარ ქონებას - ყველაფერს. და როდესაც მექორწილენი ერთმანეთს ბეჭდებს უცვლიან (მე ვამბობ ერთმანეთს უცვლიან, რადგან თითოეული მათგანი ჯერ იკეთებს თითზე ბეჭედს და შემდეგ, სამჯერ გადასცემს თავის მეუღლეს, სანამ ხელზე დაიტოვებს) - ისინი თითქოსდა ერთმანეთს ეუბნებიან: „გენდობი ეჭვს გარეშე, გენდობი ყველაფერში, განდობ საკუთარ თავს...“ და, რასაკვირველია, ბეჭდების ასეთი გაცვლა არ შეიძლება მოხდეს ისეთ ადამიანებს შორის, რომლებიც ქორწინდებიან პირობითად ან პირველიდან უკანასკნელ დღემდე ერთობლივი ცხოვრების განზრახვის გარეშე.
ბეჭედი უბოძა მამამ უძღებ შვილს უფლის იგავში. ყმაწვილი სახლიდან წავიდა, მასზე უარი თქვა და სინანულით დაბრუნდა. მამამ ერთი სიტყვითაც კი არ უსაყვედურა. დაინახა რა უკან, მამისეულ სახლში მომავალი შვილი, თავად გაეშურა მასთან შესახვედრად, გადაეხვია მას, თითქოს აწყნარებდა: „დიახ, შენ შეცდი, შენ ისე სასტიკად მოიქეცი, როცა წახვედი ჩემგან, და შენი ძმისგან და ყველასგან, ვისაც უყვარდი, მაგრამ ჩვენი გულები შენდამი ერთგული დარჩა...“ იგი მაშინვე მოუხმობს თავის მსახურებს და ეუბნება: „მოუტანეთ სანდლები, მოუტანეთ საუკეთესო სამოსელი და ჩააცვით“ და ბოლოს მას ბეჭედს აძლევს. ამით მამა ეუბნება შვილს: „რადგან შენ ჩემთან დაბრუნდი, რადგან მიჩვენე, რომ კვლავ ჩემს ერთგულ შვილად ყოფნა გსურს, მე შეკითხვასაც არ გისვამ იმაზე, თუ როგორ ცხოვრობდი, მე გიღებ მთელი ნდობით, რადგანაც, გამოსცადე რა ორგულობა, გამოსცადე რა ტანჯვა, მოტყუებული შენი მეგობრებით, რომლებიც გიცნობდნენ, ვიდრე მდიდარი იყავი, ახლა იქნები ბოლომდე ჩემი ერთგული, ჩვენი სიყვარულის, ჩვენი მეგობრობის, ჩვენი ღმერთის ერთგული...“
ასე ამბობს მამა, მაგრამ ასეთივეა ბეჭდის მნიშვნელობაც. და როდესაც მეუღლეები ბეჭდებს უცვლიან ერთმანეთს, ამით ისინი სწორედ პირობას აძლევენ ერთმანეთს, რომ თუკი ოდესმე რამე მოხდება მათ შორის, თუკი ოდესმე იქნება ჩხუბი ან თუნდაც ორგულობა ერთისა მეორის მიმართ, ღალატი, შეცდომა, ტყუილი, - და თუკი ის კვლავ დაბრუნდება, ის არ მიიღებს არავითარ საყვედურს, რადგან იგი დაბრუნდება და იტყვის: „აი, მე მოვედი; შეგიძლია მიმიღო, თუ გული გაგიცივდა, თუ ჩემდამი სიყვარული ჩაგიკვდა?“ - პასუხი იქნება: „რა თქმა უნდა, მოდი, რა თქმა უნდა, მე შენ მიყვარხარ ისევე, როგორც მიყვარდი ადრე! ჩემი სიყვარული ოდესღაც მოზეიმე სიხარული იყო; როცა წახვედი, ჩემი სიყვარული მწარე ტკივილად, ლოდინად, დარდად იქცა და ახლა ჩემი სიყვარული კვლავ მოზეიმე სიხარულად იქცა, უფრო ნათელ, უფრო ღრმა, უფრო გამარჯვებულ და უფრო მტკიცე სიყვარულად, ვიდრე მანამდე იყო, სანამ წახვიდოდი...“ ამიტომ, უცვლიან რა ბეჭდებს ერთმანეთს, მეუღლეები ერთმანეთს ჰპირდებიან ერთგულებასაც და ურთიერთნდობასაც, ნდობას, რომელიც ყოველგვარ ღალატზე და ყოველგვარ ჩხუბზე გაცილებით მეტია და ეს ისე მშვენიერია.
სანამ გავაგრძელებდეთ, მსურს თქვენი ყურადღება შევაჩერო ორ გამოთქმაზე ლოცვებიდან, რომლებიც წარმოითქმის ჯვრისწერის მსახურების დასაწყისში მღვდლის შეძახილის შემდეგ: „კურთხეულ არს მეუფება მამისა და ძისა და წმიდისა სულისა...“ ეს სიტყვებია: სრულყოფილი სიყვარული და უბიწოება.
როგორ სიყვარულზეა აქ საუბარი? ჩვენ ყველანი ვამბობთ, რომ გვიყვარს ერთმანეთი, მაგრამ ეს სიტყვა მოიცავს ბევრ რამეს და ძალზე ხშირად გამოხატავს რაღაც სუსტ, არამყარ გრძნობებს, წამიერ განწყობილებებს. მაგრამ აი, რას ამბობს მოციქული პავლე ჭეშმარიტი სიყვარულის შესახებ. მიუთითებს რა, რომ ადამიანებს აქვთ სხვადსხვაგვარი მოწოდებები და სხვადასხვაგვარი ნიჭები, იგი ამბობს: „ეშურეთ დიდ ნიჭებს და გაჩვენებთ უფრო აღმატებულ გზას. თუ მე ადამიანებისა და ანგელოზების ენებით ვლაპარაკობ, ხოლო სიყვარული არ გამაჩნია, მაშინ ჟღარუნა რვალი ვარ ან მჟღერი წინწილა. წინასწარმეტყველება რომ მქონდეს, ყველა საიდუმლო და ყოველგვარი ცოდნა რომ ვუწყოდე, სრული რწმენა რომ მქონდეს, ისეთი, რომ მთების გადაადგილება შემეძლოს, ხოლო სიყვარული არ გამაჩნდეს, არარაობა ვიქნებოდი. მთელი ჩემი ქონება რომ დავარიგო და ჩემი სხეული დასაწვავად გავწირო, ხოლო სიყვარული არ გამაჩნდეს, არაფერი სარგებელი მაქვს. სიყვარული სულგრძელია, სიყვარული ქველმოქმედია, არ შურს, არ ყოყოჩობს, არ ამპარტავნობს, არ სჩადის უწესობას, არ ეძიებს თავისას, არ რისხდება და არ განიზრახავს ბოროტს, არ ხარობს სიცრუით, არამედ ჭეშმარიტება ახარებს; ყოველივეს იტანს, ყველას უჯერებს, ყველაფრის იმედი აქვს და ყოველივეს ითმენს. სიყვარული არასდროს არ მთავრდება“ (1 კორ. 12, 31; 13, 1-8).
განა ეს შესანიშნავი არ არის? განა არ ღირს სიცოცხლე ასეთი სიყვარულის გამო და ასეთი სიყვარულისთვის? არა მარტო იმის იმედით, რომ მას ოდესმე ხორცს შევასხამთ, არამედ გამუდმებულ ბრძოლაში იმისათვის, რომ სწორედ ასეთმა სიყვარულმა იზეიმოს ყოველ ჩვენგანში. რომ სიყვარული ბადებდეს მოთმინებას, ე.ი. ისეთ ალერსიან, ყურადღებიან სითბოს სხვის მიმართ, რომელიც საშუალებას მოგვცემს, ავიტანოთ ყოველივე ის, რასაც იგი წარმოადგენს, და ყოველივე ის, რაც შესაძლებელია მოხდეს მის გამო. სიყვარული არ ღიზიანდება: ის ყურადღებიანია იმის მიმართ, თუ რა ხდება სხვა ადამიანის ცხოვრებაში, გულში, სულში. სიყვარული ყველას უჯერებს: იგი მიმნდობია, არ ეჭვიანობს; მას ყველაფრის იმედი აქვს: მაშინაც კი, როცა თითქოსდა ყველაფერი იმსხვრევა, იმედი კაშკაშა ალით ანთია; სიყვარულს ძალუძს მომაკვდავი მეგობრული ან სასიყვარულო ურთიერთობების გადარჩენაც. სიყვარული არასოდეს მთავრდება: მაშინაც კი, როცა სხვა უარგყოფს, როცა სხვა ზურგს შეგაქცევს, სიყვარული სიყვარულად რჩება. ოღონდ, როგორც უკვე ვთქვი, იმის ნაცვლად, რომ იგი იყოს გაბრწყინებული, მოზეიმე სიხარული, ეს სიყვარული იქცევა თანაგრძნობად და მძაფრ, ზოგჯერ მწარე ტანჯვად, სულის კივილად: „ღმერთო, უშველე მას! მან არ უწყის, თუ რას სჩადის!“
აქვე მინდა ვახსენო მეორე სიტყვაც; ეს სიტყვა არის უბიწოება. უბიწოება მეტწილად წარმოდგენილია ხორციელ ურთიერთობებთან მიმართებაში. მაგრამ უბიწოება თავს იჩენს გაცილებით უფრო ადრე, ვიდრე დაიწყება ხორციელი ურთიერთობა ცოლ-ქმარს შორის. უბიწოება მდგომარობს იმაში, რომ სხვა ადამიანის შეხედვისას დაინახო ღვთის სახება, დაინახო ისეთი მშვენიერება, რომლის გაჭუჭყიანებაც არ შეიძლება, დაინახო ადამიანი ამ მშვენიერებაში და ემსახურო იმას, რომ ეს მშვენიერება სულ იზრდებოდეს და არაფრით შეიბღალოს; უბიწოება მდგომარეობს იმაში, რომ სიბრძნით უფრთხილდებოდე საკუთარი სულისა და სხვა ადამიანის სულის მთლიანობას და ამ აზრით უბიწოება ჩადებულია ქორწინების საფუძველში; არა მარტო სულიერი, არამედ ხორციელი ურთიერთობების საფუძველშიც, რადგან იგი გამორიცხავს ხორციელი კავშირის უხეშობას, შიმშილს, წყურვილს და თვით ხორციელ კავშირს აქცევს ორი ადამიანის მოკრძალებულ შეერთებად, როდესაც ხორცთა შეერთება თითქოსდა დაგვირგვინებაა იმ სიყვარულისა, იმ ერთობისა, რომელიც ცოცხლობს და ანთია მათ გულებსა და მათ ცხოვრებაში. უბიწოება არა მარტო შეთავსებადია ქორწინებასთან, უბიწოება არის ქორწინების საფუძველი, როდესაც ორ ადამიანს შეუძლია უყუროს ერთმანეთს და დაინახოს ერთიმეორის მშვინიერება, როგორც სიწმინდე, რომელიც მათ აქვთ მინდობილი და რომელსაც ისინი არა მარტო უნდა უფრთხილდნენ, არამედ მიიყვანონ კიდეც სრულყოფამდე.
VIII
ჯვრისწერის მსახურების დასაწყისში ლოცულობენ იმისთვის, რომ უფალმა საქმროს და საცოლეს მისცეს მშვიდობიანი ცხოვრება, ხანგრძლივი ცხოვრება, უბიწოება, მირონით შეკრული ურთიერთსიყვარული და მარადიული დიდების უჭკნობი გვირგვინი; ლოცულობენ იმისთვის, რომ მათზე გადმოვიდეს ზეციური მადლი და გარდაქმნას ადამიანური ურთიერთობები - ამა ქვეყნადვე - ზეციურ ურთიერთობებად. ერთი დასავლელი მწერალი ამბობს, რომ განსხვავება მორწმუნესა და იმ ადამიანს შორის, რომელიც არ იცნობს ღმერთს, ისეთია, რომ შეიძლებოდა გვეთქვა: ერთნი ჰგვანან ცოცხალ ადამიანებს, ხოლო მეორენი - ქანდაკებებს, რომლებიც შესაძლოა, მშვენიერნი იყვნენ, მაგრამ აკლიათ სიცოცხლე. მორწმუნე ადამიანი - ეს არის ადამიანი, რომელშიც ჩასახლდა მარადიული ღვთაებრივი სიცოცხლე. უფალს სწორედ ამ სიცოცხლის მინიჭებას შევთხოვთ მექორწინეთათვის ლოცვაში: „და აწ შენ, მეუფეო, ამათ ზედა მოჰყავ ჴელი შენი წმიდით სამკჳდრებელით შენით, და შეაერთენ მონანი ესე შენნი. შეაუღლენ ესენი ერთითა გონიერებითა, გჳრგჳნოსან ჰყუჱნ ესენი შეერთებითა, ერთხორც-ჰყავ და მოჰმადლე ამათ ნაყოფი მუცლისა, კეთილშჳლიერებისა აღსრულება“.
ახლა ვუახლოვდებით თვით ჯვრისწერას. ჯვირსწერა, ისევე როგორც ბეჭდების გაცვლა, არაა უბრალოდ წესი. ძველ დროში ყოველთვის, როცა დღესასწაული იყო, ყველაზე ჩვეულებრივი - საოჯახო, ან საქალაქო, ან სახელმწიფოებრივი - ადამიანები თავზე ყვავილებისაგან გაკეთებულ გვირგვინებს იდგამდნენ. ამჟამად ეს მიღებულია საეკლესიო ჯვრისწერის დროსაც, მაგალითად, ბერძნებთან, რომლებიც ჩვენსავით არ იდგამენ თავზე ჯვრისწერის დროს მოოქროვილ გვირგვინებს, მაგრამ იდგამენ ცოცხალი ყვავილებისაგან გაკეთებულ გვირგვინებს. გარდა ამისა, გვირგვინებს ორი სხვა მნიშვნელობაც აქვს.
ძველ რუსეთში ჯვრისწერის დღეს საქმროს და საცოლეს თავადს და თავადის ცოლს უწოდებდნენ. რატომ? - იმიტომ, რომ ძველ საზოგადოებაში, სანამ ადამიანი უცოლო ან გაუთხოვარი იყო, იგი თავისი ოჯახის წევრი იყო და ყველაფერში ოჯახის უფროსის, მამის ან პაპის ხელქვეითი იყო. მხოლოდ მას შემდეგ ხდებოდა ადამიანი საკუთარი ცხოვრების ბატონ-პატრონი, როცა ცოლს მოიყვანდა. ძველი სახელმწიფო თითქოსდა შედგებოდა სუვერენული, ე.ი. ერთმანეთისაგან დამოუკიდებელი ოჯახების კავშირისაგან. საკუთარი ბედის არჩევაში ისინი თავისუფალი იყვნენ. ყველა საკითხი წყდებოდა შეთანხმებით, ურთიერთგაგებით, მაგრამ ყოველ ოჯახს ჰქონდა საკუთარი ხმა და საკუთარი უფლებები. და იმ დღეს, როდესაც სრულდება ჯვრისწერა, სახელმწიფოებრივი თვალსაზრისით, ძველებური გაგებით, ყალიბდება სუვერენული, თავისუფალი, სრულფასოვანი ახალი ერთეული - ხდება სამეფო გვირგვინის დადგმა სრული მნიშვნელობით.
მაგრამ ამ გვირგვინებს აქვს სხვა მნიშვნელობაც: როგორც უნდა უყვარდეთ ერთმანეთი ადამიანებს, ისინი ცხოვრობენ ოჯახში, რომელიც სავსეა პრობლემებით, ამოცანებით, სიძნელეებით, ზოგჯერ ხიფათებით, ზოგჯერ დარდით. და წმინდა წერილი გვეუბნება: „ბოლომდის მომთმენი გადარჩება“ (მთ. 24, 13). ცხოვრება მოითხოვს მოთმინებას, სიმტკიცეს; სიყვარულის ხორცშესხმა, ერთობის ხორცშესხმა, საზოგადოებაში თავისი თავისუფალი მეფური მოდგმის ხორცშესხმა - ყოველივე ეს მოითხოვს ვაჟკაცობას, ზოგჯერ კი გმირობასაც. ჩვენ ვლოცულობთ იმისთვის, რომ მოვიდეს დრო, როცა, გაუძლებენ რა ცხოვრების ყველა სიძნელის გამოცდას - სრულყოფილი სიყვარულის ხორცშესხმაზე ძნელი კი არაფერია - საქმრო და საცოლე დაიწერენ ჯვარს მარადისობაში მოწამეობრივი გვირგვინებით. მოწამეობა ჩვენ გვესმის, როგორც ტანჯვა, მაგრამ სიტყვა მოწამეობა (ბერძნული სიტყვიდან „მარტირიონ“) პირველ რიგში ნიშნავს არა ტანჯვას, არამედ მოწმობას. მოწამე არის ის, ვინც მოწმობს მთელი მსოფლიოს წინაშე რაღაც ფასეულობას, მოცემულ შემთხვევაში - სიყვარულს, სიმართლეს, ჭეშმარიტებას, მშვენიერებას, და ვინც არაფრის წინაშე არ შედრკება იმისათვის, რომ ეს მოწმობა მიიტანოს მათთან, ვისაც იგი სჭირდება. რასაკვირველია, ეს ნიშნავს იმას, რომ ჭეშმარიტი მოწმე მზად არის, საკუთარი სიცოცხლეც კი დასდოს იმისათვის, რომ მისმა მოწმობამ მოაღწიოს, რომ იგი გაბრწყინდეს, დაიქუხოს და მშვიდად მოჰფინოს სითბო, ალერსი, სიხარული და იმედი ყველა გარშემომყოფს და ჩვენ მოვუწოდებთ ყველა ახლადშეუღლებულს, ყველა საქმროს და ყველა საცოლეს, სჯეროდეთ სიყვარულისა, სწამდეთ ერთმანეთისა ისეთი ძალით, ისეთი სიღრმით, რომ მოწმობდნენ, რადაც არ უნდა დაჯდეს ეს, სიყვარულს, ერთობას, იმას, რომ ჭეშმარიტ სიყვარულს ყველაფრის დაძლევა შეუძლია.
IX
შემდგომ, ჯვრისწერის მსახურების მსვლელობის მიხედვით, საქმრო და საცოლე, ახლა უკვე ჯვარდაწერილნი, ისმენენ ორ საკითხავს. პირველი აღებულია ეფესელთა მიმართ წმინდა მოციქულ პავლეს წერილის ბოლო თავიდან.
„...მადლს სწირავდეთ ყოველთვის და ყველასთვის, უფლის ჩვენის იესო ქრისტეს სახელით, ღმერთსა და მამას. ჰმორჩილებდით ერთმანეთს ქრისტეს შიშით. ცოლებო, დაემორჩილენით თქვენს ქმრებს, როგორც უფალს; ვინაიდან ქმარია ცოლის თავი, ისევე, როგორც ქრისტე თავია ეკლესიისა, და თვითვეა სხეულის მხსნელი. მაგრამ როგორც ეკლესია ემორჩილება ქრისტეს, ასევე ცოლებიც თავიანთ ქმრებს ყველაფერში. ქმრებო, გიყვარდეთ თქვენი ცოლები, როგორც ქრისტემ შეიყვარა ეკლესია და მისცა თავისი თავი მისთვის, რათა წმიდა ეყო იგი, განწმედილი წყლის საბანელით და სიტყვით, და, ამრიგად წარმოედგინა ის თავი წინაშე დიდებულ ეკლესიად, მწიკვლის, ზადისა თუ სხვა რაიმე მსგავსის არმქონედ, არამედ რათა წმიდა და უმწიკვლო ყოფილიყო იგი. ქმრებს ისე უნდა უყვარდეთ თავიანთი ცოლები, როგორც საკუთარი სხეული; ცოლის მოყვარეს საკუთარი თავი უყვარს. რადგან არავის არასოდეს მოუძულებია თავისი ხორცი, არამედ უვლის და ასაზრდოებს მას, როგორც უფალი ეკლესიას; ვინაიდან მისი სხეულის ასოები ვართ, მისი ხორცთაგანნი და მისი ძვალთაგანნი, ამიტომ მიატოვებს კაცი მამას თვისას და დედას, და შეერთვის თავის ცოლს, და იქმნებიან ორივენი ერთ ხორც (დაბ. 2, 24). დიდია ეს საიდუმლო, ხოლო მე ქრისტესა და ეკლესიაზე ვამბობ ამას. ასევე თვითოეულ თქვენთაგანსაც უყვარდეს ცოლი თვისი, როგორც თავი თვისი; ხოლო ცოლს ეშინოდეს თავისი ქმრისა“ (ეფს. 5, 20-33).
ეს წერილი, ერთი მხრივ, მეტყველებს ეკლესიასა და ქრისტეს შორის მეტად ღრმა ურთიერთობებზე. ქრისტე მოევლინა ქვეყნიერებას კაცობრიობის გამოსახსნელად; ღმერთი განკაცდა და ამ გამოხსნას იგი ახროციელებს თავისი სიცოცხლისა და თავისი სიკვდილის ფასად. ეს არის პირველი, რაზედ უნდა იფიქრონ მამაკაცებმა, როდესაც ქორწინდებიან: მათ უფლისაგან ებოძებათ სუსტი არსება, რომელსაც უთხრეს: „მე შენ მიყვარხარ“, - და ეს სიყვარული უნდა იყოს ისეთი, რომ ქმარი მზად იყოს, შესწიროს ყველაფერი, მთელი თავისი სიცოცხლე, ცოლისა და შვილებისადმი სიყვარული. ქმარი არის ოჯახის უფროსი არა იმიტომ, რომ მამაკაცია, არამედ იმიტომ, რომ ქრისტეს სახებაა. მის ცოლსაც და შვილებსაც შეუძლიათ დაინახონ მასში ეს სახება, ე.ი. უსაზღვრო სიყვარულის, ერთგული სიყვარულის, თავდადებული სიყვარულის სახებაა, სიყვარულისა, რომელიც ყველაფრისათვის მზადაა, რათა იხსნას, დაიცვას, გამოკვებოს, დაამშვიდოს, გაახაროს, აღზარდოს თავისი ოჯახი. ეს უნდა ახსოვდეს ყოველ ადამიანს. ძალზე იოლია, მამაკაცმა მხოლოდ იმის გამო, რომ ის მამაკაცია, იფიქროს, თითქოს ის უფლებამოსილია საკუთარ ცოლსა და შვილებზე. ეს არასწორია. თუ ის არ არის ქრისტეს სახება, არავინ არ არის ვალდებული, ჰქონდეს მისი რაიმე პატივისცემა, შიში ან მორჩილება.
ხოლო ცოლი წარმოადგენს ხატს, ეკლესიის სახეს. ეკლესიას თითქოს ორი სახე აქვს. ის არის - საცოლე, მოხარული იმის გამო, რომ უყვარს ღმერთს, და უყვარს ისეთი სიყვარულით, რომელიც განცხადებულია ქრისტეში. მაგრამ, ამასთან (და ეს არის სახე, რომელსაც გვაძლევს მოციქული პავლე თავის ერთ-ერთ წერილში), ის არის კრავის, ე.ი. დაკლული მაცხოვრის საცოლეც. ის არის საცოლე, რომელმაც იმდენად - ისე ღრმად, ისე სრულყოფილად - შეიყვარა თავისი საქმრო, რომ მტკიცე ერთგულებით შეუძლია მიატოვოს ყველაფერი, დაივიწყოს ყველაფერი, მოსწყდეს ყველაფერს მისდამი სიყვარულის გულისთვის და გაჰყვეს მას, სადაც უნდა წავიდეს იგი, თუ საჭიროა - საწამებლად, თუ საჭიროა - ჯვარზე გასაკრავად.
თქვენ ხედავთ, რომ ამ წერილში ნათქვამია არა ქმრის ბატონობის და ცოლის დამონებულობის შესახებ, არამედ ისეთი ურთიერთსიყვარულის შესახებ, რომელიც წარმოადგენს ქმრის თავგანწირულ გმირულ სიყვარულს, და რაზეც ცოლს შეუძლია უპასუხოს ასეთივე თავგანწირული სიყვარულით. ეს ჩვენ მუდამ უნდა გვახსოვდეს იმიტომ, რომ ძალზე ხშირად წმინდა წერილის ამ ნაწყვეტს განმარტავენ მცდარად: ცოლის დამცირებად და ქმრის განდიდებად, მისი ამაყ მბრძანებლად წარმოდგენად.
მოციქულის წერილიდან საკითხავის წაკითხვის შემდეგ იკითხება საკითხავი იოანეს სახარებიდან, მეორე თავის დასაწყისში.
„და მესამე დღეს ქორწილი იყო გალილეის კანაში; და იყო იქ იესოს დედა. ქორწილში მიწვეულნი იყვნენ იესოც და მისი მოწაფეებიც. და რაკი ღვინო შემოაკლდათ, იესოს დედამ უთხრა მას: ღვინო არა აქვთ. და უთხრა იესომ: მერედა, რა ჩემი და შენი საქმეა, დედაო? ჯერ კიდევ არ დამდგარა ჩემი საათი. და უთხრა დედამისმა მსახურს: რასაც გეტყვით, აღასრულეთ. იყო იქ ექვსი ხის კასრი, იუდეველთა განწმენდის ჩვეულებისამებრ დადგმული, რომელშიაც ჩადიოდა ორი თუ სამი საწყაო. უთხრა მათ იესომ: გაავსეთ კასრები წყლით. და გაავსეს ისინი პირთამდე. და უთხრა მათ: ახლა ამოუღეთ და მიართვით თამადას. და მიართვეს. და როცა თამადამ გემო გაუსინჯა წყალს, რომელიც ღვინოდ ქცეულიყო (თუმცა მან არ იცოდა, როგორ მოხდა ეს; იცოდნენ მხოლოდ მსახურებმა, რომლებმაც ამოიღეს წყალი), მოუხმო სიძეს, და უთხრა მას: ყველა კაცი ჯერ უკეთეს ღვინოს ჩამოდგამს, ხოლო როცა დათვრებიან, უარესს: შენ კი უკეთესი ღვინო აქამდე შემოგინახავს. ასე დაუდო დასაბამი იესომ სასწაულებს გალილეის კანაში, და გამოავლინა დიდება თვისი. და იწამეს იგი მისმა მოწაფეებმა“ (იოან. 2, 1-11).
მსურს, თქვენი ყურადღება გავამახვილო აი, რაზე. ქრისტე მივიდა ღარიბულ ქორწილში. ადამიანები შეიკრიბნენ პატარა სოფელში, რომელიღაც ხუტორში. მოვიდნენ სიხარულს მოწყურებულნი - არა სმისთვის, რა თქმა უნდა, არამედ მეგობრულად, სინათლით, სითბოთი, ალერსით - და დაიწყო ღარიბული სოფლური ლხინი. როგორც ჩანს, ძალიან მალე ის მცირედი, რაც ჰქონდათ მომზადებული, შეიჭამა და ღვინო, რომელიც ჰქონდათ მომარაგებული, შეისვა. და მაშინ ღვთისმშობელი თავის ღვთაებრივ შვილს უმახვილებს ყურადღებას მასზე, რომ ღვინო გათავდა. რისი თქმა სურდა ამით? ნუთუ ამით იგი თავის შვილს ეუბნებოდა: გააკეთეო რამე იმისთვის, რომ მათ კიდევ სვან და სვან და ისე დათვრნენ, რომ გადმოცვივდნენ სკამებიდან, - ნუთუ მას ეს სურდა? არა; იგი, რასაკვირველია, ხედავდა, რომ მათ გულებს ენატრებოდათ სიხარული, ბედნიერება, ის გრძნობა, რომელიც ავიწყებს ცხოვრების სიმძიმეს, ყველაფერს, რაც სულს ხუთავს, გულს ამძიმებს; გულები ჯერ კიდევ სავსეა სურვილით, იყვნენ საქმროს და საცოლის ამ სიყვარულის სამეფოში, უმზირონ მოფერების ზეციურ ზმანებას და ქრისტე მას მიმართავს შეკითხვით, რომელიც მრავალს აშფოთებს: „მერედა, რა ჩემი და შენი საქმეა, დედაო?“ ზოგიერთ თარგმანში და მამების ზოგიერთ განმარტებაში: „რა არის ჩემს და შენს შორის? რატომ მაინც და მაინც მე მომმართავ ამ საკითხზე? იქნებ იმიტომ, რომ შენი ძე ვარ და ფიქრობ, რომ გაქვს ჩემზე მეუფება? ასეთ შემთხვევაში ჩვენი ურთიერთობები მხოლოდ მიწიერია, ხორციელია, ასეთი შემთხვევაში ჩემი საათი, ზეციურ სასწაულთა საათი, ჯერ არ დამდგარა...“ ღვთისმშობელი მას არ პასუხობს ამ აზრით: „როგორ, ნუთუ მე შენი დედა არა ვარ?“ და არ პასუხობს აგრეთვე: „განა მე არ ვიცი, რომ შენ ხარ ძე ღვთისა?“ იგი მიმართავს მხოლოდ გარშემომყოფთ და მათ თითქოსდა თავისი რწმენის თანამონაწილეებად აქცევს; იგი მსახურებს ეუბნება: „რასაც გეტყვით, აღასრულეთ...“ ამით იგი თავის ძეს ეუბნება მოქმედებით, და არა სიტყვებით: „მე ვიცი, ვინ ხარ შენ, მე ვიცი, რომ შენ ხარ ძე ჩემი ხორციელი და რომ შენ ხარ ღმერთი, განკაცებული ქვეყნიერების გამოსახსნელად, და ამიტომ მე შენ მოგმართავ არა როგორც ძეს, არამედ როგორც ჩემს ღმერთს, შემოქმედს, გამგებელს, მას, ვისაც შესწევს უნარი, უყვარდეს მიწა სიკვდილამდე...“ და მაშინ ხდება სასწაული, რადგანაც ქვეყნად მოვიდა ღვთის სასუფეველი ერთი ადამიანის რწმენით. რა კარგი გაკვეთილია ჩვენთვის ეს მასში, რომ ჩვენც, ყოველ ჩვენგანს შესწევს უნარი, რწმენით გავუღოთ კარი ქრისტეს და შევქმნათ საფუძველი, რომელიც საშუალებას მისცემს ღმერთს, სასწაულებრივად შეცვალოს დარდით სავსე, დაუკმაყოფილებელი ვითარება და აქციოს იგი მოზეიმე, მოდღესასწაულე სიხარულის ვითარებად.
რა ხდება შემდეგ? - ყველაფერი ძალზე უბრალოდაა. დიახ, მოსამსახურეებმა ამოიღეს ღვინო, დიახ, მათ მიუტანეს იგი ზეიმის განმგებელს, განმკარგულებელს; მაგრამ ჩვენთან რჩება ერთი მნიშვნელოვანი მოვლენა: ის, რომ ამ მომენტში ერთი ადამიანის რწმენამ მიწიერი გარემო ზეციურად აქცია და კიდევ სხვაც: ერთადერთი მცნება, რომელიც მოგვცა ღვთისმშობელმა, არის „რასაც გეტყვით, აღასრულეთ...“ როდესაც თქვენი სიხარული დასრულდება, როდესაც იგრძნობთ, რომ ახლის თქმა აღარ ძალგიძთ, რომ შეგიძლიათ მხოლოდ იმეოროთ: „მე შენ მიყვარხარ“, ამის ახლებურად გამოხატვა აღარ შეგიძლიათ, მაშინ ყურადღებით მოუსმინეთ იმას, თუ რას გეტყვით უფალი, და რაც არ უნდა გითხრათ, აღასრულეთ; და მაშინ ჩვეულებრივი ცხოვრების წყალი - ცხოვრების სირუხე, უფერულობა - უეცრად გაბრწყინდება. ყველას გვინახავს დროდადრო ნამით დაფარული მიწა. მზის ამოსვლისას ეს ველი რუხია, წყლის წვეთებით დაფარული ბალახიც კი თითქოს მკრთალია და აი უეცრად ამოვიდა მზე და ყველაფერი აელვარდა, გაბრწყინდა ცისარტყელას ფერებით. ასევე ცხოვრებაც, რომელიც გაფერმკრთალდა, მაგრამ შესაძლოა იგი გარდაიქმნას ზეიმად, გახდეს მშვენიერი მხოლოდ იმიტომ, რომ მასში დავუთმეთ ადგილი უფალს, იგი შესაძლოა გაბრწყინდეს მსგავსად ამ ველისა, ცისარტყელისა და სილამაზის ყველა ფერით.
სახარების კითხვის შემდეგ, ისევე როგორც ლიტურგიაში, იწყება მოკლე ეკტენია, ანუ ლოცვათა მთელი რიგი, სადაც უფლისადმი აღვავლენთ თხოვნას ახლადშეუღლებულთათვის. ეს ბუნებრივად გამომდინარეობს სახარების კითხვიდან, რადგანაც ყოველი საკითხავი სახარებიდან გვამცნობს, რომ მცნებად ერთმანეთის სიყვარული გვაქვს მოცემული, ხოლო ერთამენთის სიყვარული მორწმუნეთათვის ყოველთვის გამოიხატება მხურვალე, გულითად ლოცვაში მათთვის, ვინც უყვართ; მეორე მხრივ, ლოცვის აზრი მდგომარეობს იმაში, რომ ახლადშეუღლებულებს ღირსეული ცხოვრება მისცეს და ყოველმხრივ მხარი დაუჭიროს მათში არსებულ ყველაფერ კეთილშობილურს და ეს ეკტენია, კერძოდ, მთავრდება უფლის ლოცვით „მამაო ჩვენო“. „მამაო ჩვენო“- ეს არის ეკლესიის ლოცვა, ეს არის ერთადერთი ლოცვა, რომელიც მცნებად დაგვიდო უფალმა, და იგი იმითაა შესანიშნავი, რომ როდესაც ვამბობთ „მამაო ჩვენო“, ჩვენ ვამბობთ არა მარტო ჩვენს პირად ზეციურ მამაზე, არამედ ჩვენი უფლის, იესო ქრისტეს, მამაზეც. ამით ჩვენ ვერთვებით მაცხოვრის საიდუმლოში; როგორც მოციქული პავლე ამობობს, „სიცოცხლე ჩვენი დაიფარა ქრისტესთან ერთად ღმერთში“ (კოლ. 3, 3); და ეს ლოცვა მოგვაქვს თითქოსდა ქრისტესმიერი სიყვარულის სიღრმიდან, ქრისტე მაცხოვრის ზეციურ მამასთან ერთიანობის საიდუმლოს სიღრმიდან. დაწვრილებით ამ ლოცვის შესახებ საუბარი ახლა არ შემიძლია, მაგრამ უნდა გვახსოვდეს, რომ არის ლოცვა, რომელიც ქრისტესაც და ჩვენც ერთ თხოვნაში, სულის ერთ ძახილში გვაერთიანებს მასთან, რათა ჩვენში ყოველივე იყოს ქრისტიანული მოწოდების ღირსი.
ქორწინება, როგორც უკვე ვთქვი სულ დასაწყისში, განიხილება, როგორც ღვთის სასუფევლის დასაწყისი. და ეს ლოცვა არის უპირატესად ღვთის სასუფევლის ლოცვა. შემდგომად საქმრო და საცოლე სვამენ ერთი თასიდან. ეს არის იმ დროის გახსენება, როდესაც დაქორწინება სრულდებოდა ლიტურგიის დროს, და ეს თასი არის ის, რაც შემორჩა ძველი წეს-ჩვეულებიდან: საქმროსა და საცოლეს ერთად უნდა მიეღოთ ზიარება. მეორე მხრივ, ალბათ გახსოვთ, თუ როგორ ამბობდნენ ძველად იმაზე, რომ თასი, რომელიც შეისმევა, ადამიანის ბედს წარმაოდგენს. და „თასის შესმა ბოლომდე“ - ნიშნავს ბედის გაზიარებას ბოლომდე. ე.ი. ზიარების მთელ სიღრმემდე. და საქმრო და საცოლე სწორედ ასე ეზიარებიან ამ თასს, რომელიც მანამდე მოკლედ იკურთხება მღვდლის მიერ. ამის შემდეგ მღვდელი მათ შემოატარებს ანალოღიის გარშემო, რომელზედაც დევს ქრისტეს სახარება. მას მღვდლის კვალდაკვალ სამჯერ შემოუვლიან. რიცხვი „სამი“ ძველ აღთქმაში, ისევე როგორც ახალში, აღნიშნავს დროის სისავსეს. აღკვეცაში, ისევე როგორც ჯვრისწერის დასაწყისში, სამჯერ ეკითხებიან: „გსურს?..“ პირველად შეიძლება უპასუხო ნაჩქარევად, მეორედ - ნახევრადდაჯერებულად, ხოლო მესამედ - სრული დაჯერებულობით უნდა მოიქცე. ასევეა აქაც - საქმრო და საცოლე სამჯერ შემოუვლიან გარშემო ანალოღიას, რომელზედაც დევს სახარება; ხოლო სახარება - ეს არის, ერთი მხრივ, ღვთის სიტყვა, ის, რაც გვიქადაგა ქრისტემ, ხოლო მეორე მხრივ, - იგი თითქოსდა ხატია, რადგანაც ქრისტეს უწოდებენ ღვთის სიტყვას: იგი უნდა იყოს იმ მსვლელობის ცენტრში, რასაც წარმოადგენს ადამიანის სიცოცხლე.
ახლა ვუახლოვდებით ჯვრისწერის მსახურების დასასრულს. მღვდლის ხელმძღვანელობით, რომელსაც მიაქვს ჯვარი და აღუთქვამს გამარჯვებას, საქმრომ და საცოლემ გარშემო შემოუარეს ანალოღიას, რომელზედაც დევს წმინდა სახარება, წარმოსახეს რა ამ სამგზის შემოვლით მთელი ცხოვრების გზა, რომლის ცენტრშიც იქნება ღმერთი და მისი მოძღვრება. მას შემდეგ, როცა ისინი დადგებიან თავიანთ ადგილებზე, მოკლე ლოცვის წაკითხვის შემდეგ მათ ახდიან გვირგვინებს. საქმროს ევალება იაროს ქვეყანაზე და სიმართლით აღასრულოს უფლის მცნებები, საცოლეს - შეჰხაროდეს თავის ქმარს და იცხოვროს უფლის მცნებათა ღირსად. შემდგომ წაიკითხება ორი მოკლე ლოცვა:
„ღმერთო, ღმერთო ჩუჱნო, რომელი მიხვედ კანას გალილეასსა და მუნ ქორწილი აკურთხე, შენ აკურთხე მონანიცა ესე შენნი, რომელმანცა წინასწარმხედუჱლობითა შენითა ქორწილისა ზიარებითა შეაერთენ; აკურთხენ ესენი შესულად და გამოსულად; განამრავლენ ყოვლითა კეთილითა ცხოვრებაჲ ამათი, და აღიხუჱნ გჳირგჳნნი ამათნი, სასუფეველსა შენსა, უბიწოდ და შეუგინებელად, და უშფოთუჱლად დაიცუჱნ საუკუნოდ, უკუნითი უკუნისამდე“.
და მეორე: „მამამან, ძემან და წმიდამან სულმან, ყოვლადწმიდამან, და თანაარსმან, ცხოველმან სამებამან, ერთღუთაებამან, და ერთმეუფებამან, გაკურთხენ თქუჱნ, მოგმადლენ თქუჱნ დღეთა სიგრძეჲ, შჳლიერებაჲ, კეთილმოქალაქობაჲ, სიმდიდრე, და სარწმუნოება კეთილი, და აღგავსნეს თქუჱნ აღთქმულსა მას კეთილსა განუსუჱნებასა, მეოხებითა ღმრთისმშობელისათა, და ყოველთა წმიდათა მისთათა, ამინ“.
აქ კვლავ წარმოგვიდგება წმიდა სამება, როგორც სრულყოფილი ურთიერთსიყვარულის დამწესებელი, მცველი და ხატი, სამება ერთარსება, რომელიც ერთია სიყვარულით და ბუნებით, რომელიც გვანიჭებს ცხოვრებას, რომელიც გვაკურთხებს ჩვენ... და შემდგომ შევთხოვთ ისეთ უბრალო რამეებს, როგორიცაა დიდხანს სიცოცხლე, კარგი შვილები, წარმატება ცხოვრებაში, რწმენის განმტკიცება და ყოველგვარი მიწიერი სიკეთის სიმრავლე.
ჯერ კიდევ ადრე ერთ ლოცვაში უფალს შევთხოვდით, რომ მან მისცეს მექორწილეებს ყველაფერი საუკეთესო, რისი მიცემაც შეუძლია მიწას, რათა მათ, პირველ რიგში, უწილადონ სხვებს, რათა, მიიღებენ რა ღვთისაგან, ღვთის სიყვარულით და მოწყალებით ყველაფერს, რისი მიცემაც შეუძლია მიწას, მათაც მოწყალედ, სიყვარულით, ალერსით გაიღონ მათთვის, ვინც რაიმე გაჭირვებაშია - სულიერსა თუ ხორციელში. ჩვენ ვილოცეთ იმისთვისაც, რომ უფალმა აკურთხოს ეს ქორწინება მშობლების ლოცვით, რადგანაც, როგორც ნათქვამია, მშობლების კურთხევა განამტკიცებს შვილების ოჯახებს (ზირ. 3, 9). რა შესანიშნავია ყოველივე ეს! ჩვენ ვხედავთ, რომ წმიდა სამების საიდუმლოში ერთდება ზეცაც და მიწაც, რომ ყოველივე საუკეთესო, რაზედაც მხოლოდ ოცნებაა შესაძლებელი, ხდება რეალური, ან, უკიდურეს შემთხვევაში, შესაძლებელი, თუკი გაბედულად, ზოგჯერ კი გმირულად გავივლით ჩვენს მიწიერ გზას.
ჯვრისწერის წესის ბოლოს აღვავლენთ ლოცვას ღვთის დედისადმი, ღვთისმშობელი ქალწულისადმი, რომელმაც ისე შეიყვარა ქვეყნიერება, რომ თავის ძეს მიანიჭა თავისუფლება ცხოვრებისა, ჯვარცმისა და მოწამეობრივი სიკვდილისა კაცობრიობის გამოსახსნელად. მას შეუძლია ყველაფერი გაიგოს, მას თავისი სისპეტაკით და სიწმინდით შეუძლია გაუგოს უქორწინებელსაც და დაქორწინებულსაც; მას თავისი სისპეტაკით შეუძლია გაიგოს ადამიანური ბუნების მთელი საიდუმლო მისი ტანჯვით, და ამასთან, ადამიანის სულის განუზომელი მშვენიერებით და სხეულის განუზომელი ღირსებით. და ამიტომ მსახურებას ვამთავრებთ ღვთისმშობლის ლოცვით:
„ღირს-არს ჭეშმარიტად, რათა გადიდებდეთ, შენ ღვთისმშობელო, რომელი მარადის სანატრელ იქმენ, ყოვლად-უბიწოდ და დედად ღვთისა ჩვენისა. უპატიოსნესსა ქერუბინთასა, და აღმატებით უზესთაესსა სერაბინთასა, განუხრწნელად მშობელსა სიტყვისა ღვთისასა, მხოლოსა ღვთისმშობელსა გალობით გადიდებდეთ.“
და ამის შემდეგ მღვდელი წარმოთქვამს შემდეგ კურთხევას:
„რომელი კანას მივიდა და ქორწილი იგი პატიოსნად და წმიდად გამოაჩინა, ქრისტემან, ჭეშმარიტმან ღმერთმან ჩუენმან, მეოხებითა ყოვლადუხრწნელისა დედისა მისისათა, წმიდათა დიდებულთა და ყოვლადქებულთა მოციქულთა, წმიდათა და ღმრთივგჳრგჳნოსანთა მეფეთა და მოციქულთა თანაზიართა კონსტანტინე და ელენესითა, წმიდისა დიდისა მოწამისა პროკოპისათა, და ყოველთა წმიდათა მისთათა, შეგჳწყალნეს და გვაცხოვნნეს ჩუჱნ, ვითარცა სახიერ არს და კაცთმოყუარე“ („წმიდა ეკლესიის მსახურთა სამაგიდო წიგნის“ განმარტებით, მიტევების ლოცვაში იხსენებიან წმიდა მოციქულთა სწორნი კონსტანტინე და ელენე - პირველი მიწიერი მეფეები, რომელთაც მიიღეს ქრისტიანობა და გაავრცელეს ჭეშმარიტი რწმენა. ახლადჯვარდაწერილ წყვილს მოუწოდებენ, მიბაძონ მათ მოციქულებრივ თავგამოდებას და შრომას უფლისადმი. წმიდა დიდმოწამე პროკოპიმ თავისი წამების დროს გაამხნევა თორმეტი კეთილშობილი ქალი, რწმენის გულისათვის ტანჯვასა და სიკვდილზე წასულიყვნენ სიხარულით, როგორც საქორწინო ნადიმში, მათმა მაგალითმა უნდა შთააგონოს ახლადჯვარდაწერილ წყვილს სწრაფვა ზეციური სასუფევლის გვირგვინების დამკვიდრებისათვის).
და შემდგომ იგალობება მრავალჟამიერი: ცხოვრების მრავალი, მრავალი წელი მოსაგრე, სპეტაკი, ღირსი ღვთისაც და იმ ურთიერთსიყვარულისაც, რომელმაც მიიყვანა საქმრო და საცოლე ქორწინებამდე.
აქ მთავრდება ჯვრისწერის მსახურება.
რუსულიდან თარგმნა თამარ გოგილაშვილმა
